هما سعادت افسانه یا واقعیت؟!

در روزهای اخیر عکس هایی از پرنده ای به نام هما در ارتفاعات البرز منتشر شده که خبرهای زیادی را به پا کرده است. بسیاری از کاربران دیدن این پرنده را یک اتفاق مبارک و نشانه ای از روزهای بهتر در سال جدید می دانند و تصاویر و مطالب آن را با نام همای سعادت به اشتراک گذاشته اند. این پرنده که عکس هایش در رسانه ها و شبکه های اجتماعی مختلف منتشر شد، نوعی کرکس یا مرغ استخوان خوار یا کرکس ریشو است. این پرنده در زبان فارسی به «هما» معروف است.

هما گونه ای از کرکس بومی ایران است

اولین چیزی که بعد از خواندن این خبر باعث تعجب همگان شد این بود که همای افسانه ای ایران نوعی کرکس (لاشخور) است؟ در واقع هما از نظر جانورشناسی یکی از گونه های کرکس محسوب می شود، اما چیزی که آن را متمایز می کند رژیم غذایی هما است. بر خلاف سایر کرکس ها، هوما از لاشه حیوان یا انسان تغذیه نمی کند، بلکه غذای آن مغز استخوان حیوان است. از این نظر تنها کرکسی است که استخوان می خورد.

این پرنده که در ارتفاعات بسیار بالا در کوهستان زندگی می کند و بر خلاف سایر گونه های کرکس مانند کرکس سیاه، کرکس معمولی و کرکس کوچک که از گونه های مهاجر هستند، منشأ خود را از ایران گرفته و در رشته کوه های البرز و زاگرس زندگی کرده است. زمان طولانی. بر خلاف تصور عموم، تعداد این پرنده چندان کم نیست، اما به دلیل زیستگاه آن در کوه های بسیار مرتفع، دیدن آن از مردم کمی شانس می خواهد. بنابراین در افسانه های ایرانی دیدن هما نشانه شادی است و به گفته آنها فردی که سایه بر او بیفتد نجات می یابد.

اما اگر به دل این افسانه های تاریخی و اساطیری برویم، دلیل واقعی و جالب این باور را خواهیم یافت.

در ایران باستان، یعنی زمانی که مردم به دین زرتشتی اعتقاد داشتند، دفن مردگان به شکل امروزی انجام نمی شد. در این آیین، اجساد مردگان را به مکانی به نام برج خاموش می برند. برج خاموش مکانی بدون سقف و بدون در بود که مردی به نام ناساسالار مسئول بردن اجساد مردگان و بردن آنها به مرکز برج بود. اجساد را در مرکز برج رها می کردند تا پرندگان و لاشخورها به سمت آن بیایند و گوشت جسد را بخورند و پس از آن استخوان های باقی مانده جسد را در سوراخ هایی به نام استودان دفن کردند.

نقش هما از تاریخ تا ادبیات

حال فرض کنید جنازه ای را به برج سکوت آورده اند و کرکس ها و لاشخورها روی جسد آمده و مشغول غذا دادن هستند. اما در این میان پرنده ای به نام «هما» با ظاهری متفاوت و پرهای بژ روشن بر بلندی دور از دیگر کرکس ها نشسته و به تماشای وقایع نشسته است. تا زمانی که دعوای کرکس ها بر سر جسد این پرنده تمام نشود، حتی نزدیک هم نخواهد شد. وقتی همه این لاشخورها و کرکس ها با لاشه تمام می شوند، این پرنده با شکوه عجیبی به لاشه نزدیک می شود و تکه استخوانی را در منقار می گیرد و به سمت کوه پرواز می کند. اتفاقی که در نوع خود تقریباً نادر است.

به همین دلیل، اجداد ما معتقد بودند که اگر هما تکه‌ای از استخوان کسی را با خود بردارد، آن شخص در دنیای دیگر نجات می‌یابد. و به این ترتیب در ادبیات ما نیز این باور اسطوره ای شکل گرفت که اگر سایه هما بر سر بیفتد نشانه سعادت و رستگاری است.

به قول اهلی شیرازی: هزار شکر که دنیا در دست ماست/ دشمنان به جام ما می روند، پادشاهان به سایه دیوار ما پناه می برند/ آری شادی در دام ماست.

منبع: ایرنا