شاهکاری از مصر باستان

رامسس دوم که با نام رامسس بزرگ نیز شناخته می‌شود، یکی از قدرتمندترین فراعنه مصر باستان بود و طولانی‌ترین دوره سلطنت را در بین همه فراعنه‌ها داشت. او به مدت ۶۶ سال از ۱۲۷۹ تا ۱۲۱۳ قبل از میلاد حکومت کرد.

مورخان معتقدند که در این دوره از تاریخ میانگین امید به زندگی ۳۲ سال بوده است. او ثروت و قلمرو کشورش را گسترش داد، بناهای تاریخی متعددی مانند ابو سیمبل ساخت و پرتره های بی شماری از خود ساخت تا تصویر سلطنتی قدرتمندی خلق کند. یکی از این آثار مجسمه ای به نام «رامسس دوم» است که شاهکاری از میراث او و هنر مصر باستان محسوب می شود.

“رامسس دوم” مجسمه ای است که از یک تکه گرانودیوریت، سنگی آذرین دانه درشت شبیه به گرانیت تراشیده شده است. این همان ماده ای است که برای ساختن سنگ معروف روزتا استفاده شد که بعداً در سال ۱۹۶ قبل از میلاد ساخته شد. مجسمه رامسس دوم در اندازه واقعی ساخته شده است و به ارتفاع ۱۹۶ سانتی متر، عمق ۱۰۵ سانتی متر و عرض ۷۰ سانتی متر است.این مجسمه فرعونی نشسته را با پیشانی بند سلطنتی و گردن بند پهنی بر سر و گردن خود نشان می دهد و عصایی را در سمت راست خود گرفته است. دستش و لباس تشریفاتی و صندل پوشید.

رامسس دوم یک مجسمه متحرک پر از پیچ و خم نیست که بتوان از هر زاویه ای به آن نگاه کرد. این مجسمه را باید از چهار زاویه دید. نمای جلو، دو پروفایل و نمای عقب. ظاهر ثابت و حالت انعطاف ناپذیر نشان دهنده اقتدار استوار فرعون است.

هپرش

فرعون در این مجسمه پیشانی بند سلطنتی به سر می بندد که به «خپرش» معروف است. این سردیس معمولاً با نام‌های «تاج آبی» و «تاج نظامی» خوانده می‌شود، زیرا نشان دهنده قدرت نظامی صاحبش است. «رامسس دوم» یکی از آخرین فرمانروایان جنگجوی مصر باستان بود که بیش از ۱۵ عملیات نظامی را رهبری کرد.

«هاپرش» همچنین «اورئوس» مار کبری را به تصویر می کشد که نماد «بوتو» الهه مصر باستان است. بنابراین «اعلامیه» شکوه نظامی و قدرت سلطنتی پادشاه را به بیننده یادآوری می کند.

صورت

صورت «رامسس دوم» در زیر «خپرش» حک شده است. با توجه به شباهت چهره او و پدرش «ستی اول»، می توان دریافت که این مجسمه متعلق به سال های اولیه سلطنت «رامسس دوم» است. حتی برخی از مورخان پیشنهاد کرده‌اند که این مجسمه در ابتدا چهره «ستی اول» را به تصویر می‌کشید و «رامسس دوم» بعداً آن را به چهره خود تغییر داد. هر چند هیچ نشانه ای از اصلاح مجدد وجود ندارد. بنابراین این مجسمه از ابتدا با وجود تأثیرات هنری شدید دوران سلطنت پدرش متعلق به «رامسس دوم» است. این مجسمه تصویری جوان، مطمئن و ایده آل از پادشاه ارائه می دهد.

گردنبند پهن

در زیر صورت یک گردنبند یا یقه پهن از ۶ ردیف مهره و یک لبه منگوله دار می بینیم. نمونه های زیادی از یقه های پهن از مصر باستان، به ویژه از پادشاهی میانه و جدید باقی مانده است، بنابراین می توان رنگ های به کار رفته در گردنبند رامسس دوم را حدس زد. مواد به کار رفته در این گردنبند طلا، عقیق جاگاری، فیروزه و لاجورد است. در این مورد «رامسس دوم» گردنبندی فوق العاده رنگارنگ و نفیس آویزان کرده است. متأسفانه هیچ یک از گردنبندهای پهن شخصی رامسس دوم تا به امروز باقی نمانده است.

گردنبند به جا مانده از سلسله دوازدهم «پادشاهی میانه» مصر باستان

شعار

در دست راست فرعون عصایی است. این “هکا” یا عصای است که نماد اقتدار سلطنتی است. یکی از معروف ترین نمونه های عصای سارکی که تاکنون کشف شده است در مقبره توتانخ آمون است. عصای رامسس دوم احتمالاً از ترکیب زیبایی از نوارهای متناوب طلا و لاجورد ساخته شده است.

یک لباس

لباسی که تمام بدن «رامسس دوم» را می پوشاند، لباس تشریفاتی است. این یک لباس چین دار است که احتمالاً از کتان ساخته شده است. چین خوردگی این چین ها در دست راست مجسمه دیده می شود که «هکا» را با خود نگه داشته است. این لباس که با توجه به اندازه دقیق بدن فرعون ساخته شده است، توجه اعضای بدن او به ویژه شانه های پهن، سینه، بازوهای پهن و شکم صاف او را جلب می کند. در این مجسمه «رامسس دوم» مردی قوی و منظم با بدنی ورزیده به تصویر کشیده شده است. ویژگی های فیزیکی او شبیه ایده آل های سلسله هجدهم قبلی نیست، اما در عوض بدن او بازگشتی به ارزش های سنتی دیرینه پادشاهان قدرتمند مصر باستان است. با این حال، لباس کامل بدن سبک جدیدی بود که در دوران پادشاهی جدید معرفی شد. زیرا در «پادشاهی قدیم» و «میانه» پادشاهان قوی سینه برهنه با لباس های کوتاه به تصویر کشیده شده اند.

صندل

در این مجسمه «رامسس دوم» صندل های ضخیم به تن دارد که احتمالاً از چرم یا نی پاپیروس ساخته شده است. زیر صندل های فرعون نمادی از ۹ دشمن مصر حک شده است.

ملکه نفرتاری

در دو طرف پای مجسمه بزرگ دو پیکر کوچک دیده می شود که یک مرد جوان در سمت چپ تماشاگران و یک زن مسن در سمت راست تماشاگران قرار دارند. ملکه زن سالخورده نفتاری، همسر اصلی پادشاه است. ملکه روسری به سبک الهه هاتور می پوشد که دو شاخ آن شبیه یک قاب قرص خورشیدی و دو پر بلند است.

«رامسس دوم» عمیقاً به ملکه «متنفر» علاقه مند بود. حضور نفتاری در این مجسمه مربوط به ۳۰ سال اول سلطنت رامسس دوم است. از آنجایی که در سی امین سال سلطنت «رامسس دوم» درگذشت، یعنی. در سال ۱۲۴۹ ق.م تصویر «نفتری» در این مجسمه نشان از محبوبیت او در زندگی شاه دارد.

پسر فرعون

در سمت چپ بیننده تصویری از جوانی دیده می شود که در واقع پسر فرعون و وارث تاج و تخت است و نام او «آمونهرخپشف» است. حضور او در این مجسمه نشان دهنده باروری رامسس دوم و نفرتاری و امنیت این سلسله از نظر وارث تاج و تخت است. تاریخ مصر باستان بیشتر به درگیری در مورد وارث مربوط می شود. بنابراین، تضمین یک وارث مشروع برای انتقال مسالمت آمیز قدرت از یک فرعون به فرعون دیگر حیاتی است.

اما «امونهرخپشف» پیش از رسیدن به تاج و تخت و در بیست و پنجمین سال سلطنت «رامسس دوم» درگذشت، یعنی. در سال ۱۲۵۴ ق.م پسر دیگری به نام “Merneptah” در نهایت تاج و تخت را به دست گرفت. وجود «آمونهرخپشف» در این مجسمه نیز حاکی از آن است که این مجسمه تا پس از سال ۱۲۵۴ قبل از میلاد ساخته نشده است. بنابراین، این مجسمه بین سال های ۱۲۵۴-۱۲۷۹ قبل از میلاد ساخته شده است.

معبد آمون

مجسمه «رامسس دوم» اکنون در موزه مصر در تورین ایتالیا نگهداری می شود. با این حال، این مجسمه ابتدا در “معبد آمون” واقع در منطقه فعلی اقصر قرار گرفت. این مجسمه احتمالا به نشانه قدردانی از خدای آمون ساخته شده است. شاید فرعون به تازگی در یک جنگ پیروز شده باشد، یک پروژه بزرگ را به پایان رسانده یا از یک بیماری مرگبار جان سالم به در برده است.

منبع: ایسنا