ایران روی سکوی بریکس/ دستاوردهای پولی و مالی برای ایران چیست؟

عفیفه عابدی کارشناس مسائل اقتصادی بین الملل یکی از مهم ترین تحولات سال ۱۴۰۲ برای ایران را عضویت ایران در گروه بریکس دانست و گفت: نام ایران را در کنار نام قدرت های نوظهور قرار داد. بریکس که قبلاً برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی را شامل می شد، از ۱۱ ژانویه ۱۴۰۲ (اول ژانویه ۲۰۱۴) با اضافه شدن ایران، عربستان سعودی، اتیوپی، مصر و کشورهای امارات متحده عربی شاهد گسترش عمده ای بود.

عابدی افزود: ایران قبل از دعوت به عضویت برجام با پنج عضو اصلی گروه بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی روابط سیاسی و اقتصادی خوبی داشت، اما پیوستن به برجام گام مهمی برای روابط اقتصادی ایران است. با قدرت های نوظهور بریکس، به ویژه چین، هند و روسیه، قوی تلقی می شوند.

به گفته این کارشناس، تجربه ایران از عضویت در برجام مبتنی بر این دیدگاه است که برجام در اقتصاد سیاسی بین المللی آینده بسیار مهم خواهد بود. به دلیل عضویت همزمان چین، روسیه و هند، این گروه یکی از نهادهای کلیدی جدید در نظم جهانی آینده محسوب می شود. بر این اساس این نظر مطرح می شود که عضویت ایران در برجام به عنوان یکی از مهمترین توافقات اقتصادی بین المللی موجب پیشرفت در برنامه توسعه اقتصادی کشور خواهد شد.

BRICS; موتور جدید ژئواکونومیک

عابدی با بیان اینکه برجام یکی از مهمترین اتحادهای بین قاره ای بدون مشارکت کشورهای غربی (آمریکا و اروپا) است، گفت: به همین ترتیب، گسترش همکاری های ایران با چین و روسیه از طریق برقراری روابط جدید ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی در برجام، به عنوان عامل محرکه است. نیرویی که در فرآیند تغییر نظم جهانی وجود دارد، آمریکا محور تخمین زده می شود. به طور مشخص تاکید اصلی اظهارات رهبران بریکس در اجلاس ۲۰۲۳ این گروه در ژوهانسبورگ، مخالفت با یکجانبه گرایی آمریکا بود.

به گفته این کارشناس، یکی از مهم ترین ویژگی های برجام که تاثیر مخرب آن را بیشتر به چشم می آورد، ایجاد موسسات مالی مستقل از نهادهای سلطه جهانی و غربی است و این موسسات مهم ترین موفقیت های بریکس در ترویج همگرایی و مهمترین مزیت آن در ساختار جدید اقتصادی از جهانی به عنوان یکی دیگر از جاذبه های مهم برجام برای ایران یاد می شود. ایران انتظار دارد از نهادها و سازوکارهای مالی در برجام برای کاهش تحریم های غرب در روابط اقتصادی با قدرت های عضو این گروه استفاده کند.

وی افزود: دو مؤسسه مالی در داخل بریکس از ارکان قدرت این گروه محسوب می‌شوند که این امر متضمن فرصت‌های مالی و تجاری برای ایران است. بریکس «بانک توسعه جدید» مهمترین رکن اقتصادی این گروه است که متناسب با نقش مشترک و همگرای این کشورها در اقتصاد جهانی ایجاد شده است. این بانک بر اساس موافقت نامه تاسیس بانک توسعه جدید در سال ۱۳۹۳ از پروژه های توسعه دولتی و خصوصی اعضای بریکس از طریق وام، تضمین، مشاوره، مشارکت سهام در پروژه ها و سایر ابزارهای مالی حمایت می کند. بانک توسعه جدید از روش هایی مانند وام دادن به پول ملی کشورهای عضو بریکس، ارزهای دیجیتال و مبادله ارز برای ارائه خدمات به اعضا استفاده می کند. جدیدترین برنامه این بانک ایجاد سیستم پرداخت تسویه مستقل در داخل بریکس است.

موسسات مالی از BRICS؛ یک طرف قوی برای ایران

عابدی تصریح کرد: یکی دیگر از مؤسسات کلیدی که برای تقویت یکپارچگی مالی بین کشورهای عضو بریکس تأسیس شده است، مؤسسه بانک ذخیره بریکس است. قرارداد ذخایر مشروط بریکس یک سازوکار همکاری مالی برای کمک به اعضای گروه در چالش ها و بحران های مالی احتمالی است که توسط کشورهای بریکس در سال ۲۰۱۴ ایجاد شد. مهمترین هدف عضویت ایران در بریکس، دستیابی به منابع مالی هم در بانک توسعه جدید و در مکانیسم ذخیره بریکس.

به گفته عابدی، بریکس در حال توسعه نهادهای داخلی خود برای یکپارچگی و افزایش قدرت اقتصادی موثر در سطح جهانی است. هدف اصلی این سازمان ها حمایت از پیشرفت برنامه های توسعه اعضا و تقویت موقعیت منطقه ای و بین المللی آنها است. ایران که تحت تحریم های اقتصادی غرب قرار دارد، برجام را فرصتی برای رهایی از فشار ساختاری غرب و جذب سرمایه می داند. یکی از امیدهای ایران در برجام کاهش وابستگی به دلار است. به ویژه، کشورهای بریکس نیز نشان داده اند که در هنگام تسویه حساب در این بلوک تلاش می کنند از پرداخت به دلار و یورو اجتناب کنند. با این حال، در میان کشورهای عضو بریکس، روسیه تلاش بیشتری برای ایجاد ارز بریکس انجام می دهد.

این کارشناس افزود: از دیدگاه کارشناسان، علیرغم فرصت های فراوان ایران در برجام، ادغام ایران در چارچوب اقتصادی برجام به سرعت امکان پذیر نیست و احتمالا چالش هایی در روند همسویی با سیاست های اقتصادی وجود دارد. مکانیسم های نظارتی و قوانین و مقررات تجاری هماهنگ با اعضای اصلی و جدید بریکس وجود خواهد داشت.

وی گفت: اطمینان از هماهنگی و انطباق بروکراسی داخلی با نهادهای بریکس در حوزه هایی مانند گمرک، تعرفه و مقررات سرمایه گذاری نیز نیازمند زمان و بررسی های کارشناسی پیچیده است. اما طرح های مربوط به تکمیل کریدورها و بنادر استراتژیک ایران مانند چابهار و کریدور شمال-جنوب که روسیه و هند هر دو در آن عضویت دارند را می توان به برنامه های ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک بریکس منتقل کرد.

منبع: مهر