امامزاده های مورد نیاز برای توسعه روستا

مکان ها و جاذبه های گردشگری مذهبی مانند امامزاده ها و امامزاده ها نقش موثری در احیای حیات شهرها داشته اند.

علاوه بر ابعاد فرهنگی-اجتماعی و تأثیرات معنوی-روانی گردشگری مذهبی، مزایای کلی اقتصادی انواع مختلف گردشگری، زمینه مناسبی برای تحقیقات محققان اقتصادی است که اغلب بر نقش گردشگری به عنوان نوشدارویی برای حل مشکل تمرکز می‌کنند. بر تعداد عوارض اقتصادی و اجتماعی در مناطق مختلف از جمله روستائیان تاکید دارند.

امروزه بیشتر ادبیات گردشگری بر نتایج اقتصادی و نقش مثبت آن در ایجاد اشتغال و فرصت های جدید متمرکز شده است. اگرچه مشاغل مرتبط با این صنعت به دلیل چالش های موجود، تعداد گردشگران و وضعیت مالی اکثر آنها در حوزه محلی چندان پردرآمد نیست، اما مزایای زیادی برای روستاییان به همراه دارد.

این موضوع بهانه ای شد تا محقق ایرنا به بررسی امکانات گردشگری مذهبی و تاثیرات مثبت این نوع گردشگری بر مناطق روستایی بپردازد.

با توجه به حجم زیاد گردشگران در اماکن مذهبی و حجم درآمد حاصل از کمک ها، روستاهای دارای اماکن متبرکه منسوب به امامزادگان نسبت به سایر روستاها شرایط متفاوت و خاصی دارند.

گردشگری مذهبی در یک نگاه

آخرین روزهای اسفندماه سال گذشته بود که سخنگوی سازمان اوقاف و امور خیریه از سپری کردن سال نو در بقاع متبرک توسط مردم و مسافران نوروزی خبر داد و اعلام کرد که امسال بیش از ۲ میلیون نفر سال نو را سپری خواهند کرد. در بقاع . اوقات پر برکتی داشته باشید

در همین راستا و در خرداد ماه سال ۱۴۰۲ مدیرکل سازمان نذورات و امور خیریه کشور در گفتگو با خبرنگار ایرنا تعداد اماکن متبرکه و اماکن مذهبی کشور را بیش از هشت هزار بقعه اعلام کرد. و افزود: از این تعداد ۲۴ بقعه منسوب به انبیای الهی است که حرم حضرت دانیال نبی (ع) که مورد احترام حضرت علی (ع) و مورد احترام هموطنان بوده است در خوزستان و در شهر شوش قرار دارد.

بر اساس برخی بررسی ها در حال حاضر نزدیک به ۹۵۰۰ امامزاده در کشور وجود دارد که از این تعداد کمی کمتر از ۸۰۰۰ امامزاده در مناطق روستایی و ۴۳۱۹ امامزاده به عنوان میراث ملی به ثبت رسیده است.

تحقیقات نشان می دهد که با توجه به حجم بالای گردشگران در اماکن مذهبی و میزان درآمد حاصل از کمک ها، روستاهای دارای اماکن متبرکه منسوب به امامزادگان نسبت به سایر روستاها شرایط متفاوت و خاصی دارند. به این ترتیب توسعه گردشگری مذهبی در روستاهای پربرکت می تواند در ایجاد اشتغال و افزایش درآمد تاثیر مثبتی داشته باشد.

اعتبار و کارکرد حرم ها

در ایران مجموعه‌های مذهبی ارزشمندی در شهرها وجود دارد که بخش قابل توجهی از تحرک اجتماعی-اقتصادی مراکز شهری مذکور حاصل حضور و بازدید گردشگران از این آثار تاریخی- مذهبی است. شهر قم به‌عنوان دومین مرکز زیارتی کشور پس از مشهد، دارای فرصت‌های گردشگری با کارکردهای ارزشمند زیارتی مذهبی در سطح ملی و بین‌المللی است.

در واقع وجود مراکز مذهبی مانند امامزاده ها، زیارتگاه ها، کلیساها و …. از چنان شهرتی برخوردارند که در بسیاری از موارد دلیل اصلی ایجاد اولیه یا توسعه بعدی شهرها هستند. از سوی دیگر، عبادتگاه هایی که در بافت تاریخی قرار دارند، ارزش بسیار بیشتری دارند.

به عنوان مثال امامزاده جعفر (ع) یزد در دل بافت تاریخی یکی از جاذبه های مهم گردشگری مذهبی این شهر محسوب می شود که سالانه میزبان هزاران گردشگر است. تحقیقات نشان می دهد یکی از مهم ترین دلایل افزایش نرخ رشد گردشگران، قرار گرفتن امامزاده در دل بافت تاریخی، در مجاورت موزه نسخ خطی، وجود کتابخانه بزرگ در کنار امامزاده، مجاورت هتل های سنتی در بافت تاریخی و در مجاورت چندین اثر تاریخی از جمله آب انبار، مساجد، خانه های تاریخی و غیره. این امامزاده به عنوان هسته مرکزی جاذبه های مذهبی در این بافت عمل می کرد و در احیاء و بازسازی بافت های تاریخی و رونق شهرنشینی و پویایی و سرزندگی بافت قدیمی شهر نقش اساسی داشت.

امامزاده سید جعفر محمد یزد

اثرات گردشگری بر اقتصاد روستا

به طور کلی، گسترش گردشگری به عنوان یک عامل عمده اقتصادی می تواند باعث ایجاد انواع فعالیت ها و مشاغل اقتصادی در مناطق روستایی شود که بیشتر فرصت های شغلی خدماتی هستند.

افزایش تولید صنایع دستی و فروش آنها، گسترش خدمات هتلداری و حمل و نقل، ایجاد مغازه و … منجر به ایجاد مشاغل جدید و به تبع آن کاهش بیکاری و نرخ مهاجرت می شود. از روستاها به شهرها و جریان نیروی کار مازاد در بخش کشاورزی و دامپروری به بخش خدمات افزایش می یابد و شاید به دلیل رونق این مناطق روند مهاجرت معکوس شود.

همچنین گسترش گردشگری باعث تمرکز مردم بر فعالیت های عمرانی و رونق اقتصادی و کاهش فقر می شود که این امر موجب گسترش خدمات اجتماعی و رشد سرمایه گذاری در مناطق می شود.

در همین راستا «حمید زرگام» کارشناس گردشگری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص اشتغال زایی در گردشگری زیارتی اظهار داشت: در این نوع گردشگری ۶۰ درصد اشتغال در اقامتگاه ها، ۱۸ درصد در واحدهای پذیرایی و رستوران ها، ۱۵ درصد در حوزه گردشگری است. سرگرمی و سرگرمی و ۹-۱۰ درصد نیز در مراکز خرید و سایر فعالیت ها صورت می گیرد.

افزایش تولید صنایع دستی و فروش آنها، گسترش خدمات هتلداری و حمل و نقل، ایجاد مغازه و … منجر به ایجاد مشاغل جدید و به تبع آن کاهش بیکاری و نرخ مهاجرت می شود. از روستاها به شهرها و هجوم نیروی کار مازاد به بخش کشاورزی و پرورش دام به بخش خدمات

بسیار به دلیل استفاده بهتر از ظرفیت گردشگری مذهبی

مطالعات نشان داده است که گردشگری روستایی اثرات مثبتی در زمینه اقتصادی از جمله ایجاد فرصت های شغلی، فروش محصولات کشاورزی، افزایش درآمد و … داشته است. در این زمینه، بهبود امکانات رفاهی و خدماتی در روستاهای آسیب‌پذیر می‌تواند تاب‌آوری گردشگران را افزایش داده و زنجیره‌ای از فعالیت‌های اقتصادی متنوع ایجاد کند و از رکود اقتصاد روستایی جلوگیری کند.

مهم ترین اثر و ارزش آن، افزایش مراکز پذیرایی و پذیرایی و برگزاری آئین ها و مراسم مذهبی در حرم است. این امر مستلزم همکاری و هماهنگی دولت و رهبری اجرایی و سایر ذینفعان و مشارکت جامعه محلی و غیردولتی است زیرا هر توسعه ای نیازمند تعاملات همه جانبه و همه جانبه و مشارکت متقابل و مثمر ثمر مردم و مسئولان است.

از دیگر اقدامات لازم برای گسترش توسعه گردشگری می توان به تامین زیرساخت های اجتماعی با توجه به رشد زیاد گردشگران و ارائه تسهیلات خدماتی به گردشگران اشاره کرد.

از آنجایی که سیاست فرهنگی و اقتصادی کشور در خصوص گردشگری مذهبی تاکنون ناکارآمد است، لازم است اقدامات لازم در این زمینه انجام شود و از مشاوره های تخصصی استفاده شود. همچنین افزایش آگاهی در مورد اهمیت گردشگری مذهبی در ساختار آموزشی عمومی کشور ضروری است.

با وجود نوسانات در اقتصاد کشور، به دلیل اعتقادات مذهبی مردم، گردشگری مذهبی در سطح خوبی قرار دارد و لازم است با اتخاذ سیاست های کارشناسی فرهنگی و رسانه ای شاهد شکوفایی کیفی این نوع گردشگری در کشور باشیم. بنابراین با توجه به نقش اماکن مذهبی در جذب گردشگر و تاثیر آنها در رشد و توسعه، لزوم توجه بیشتر از طریق برنامه ریزی همراه با مدیریت مناسب و هدفمند مشهود است. همچنین تقویت جاذبه های ثانویه به عنوان مکمل گردشگری مذهبی و تجهیزات زیرساختی، افزایش تبلیغات و تقویت ابزارهای ارتباط جمعی در اکثر مطالعات مورد توجه قرار گرفته است.

۱- «تحلیل نقش گردشگری مذهبی در توسعه شهری»، میرنجف موسوی، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال پنجم، شماره. ۱۸، ۲۰۱۴.

۲- «تحلیلی بر تأثیرات گردشگری مذهبی بر توسعه اقتصادی سکونتگاه های روستایی مشهد»، حمیده محمودی و همکاران، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال پنجم، ش ۲۰، ۱۳۹۳.

۳- «راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی، مطالعه موردی: حرم حضرت بی بی حکیمه (س)»، جواد ده ده جانی، فصلنامه گردشگری شهری، دوره ۶، شماره ۴، ۱۳۹۷.

۴- «تحلیل نقش گردشگری مذهبی در توسعه سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: روستای نوده الخبال دهستان خوشاب)»، زهرا عابستانی و دیگران، منتشر شده در اولین کنفرانس بین‌المللی علمی راهبردی توسعه گردشگری در اسلام. جمهوری ایران، چالش ها و چشم اندازها در سال ۲۰۱۳

منبع: ایرنا