آیا تمام استرس ما نوعی وسواس است؟

گاهی در طول روز با افکاری مواجه می شویم که ساعت ها ذهن ما را به خود مشغول می کند و باعث می شود احساس خستگی، ناراحتی و اضطراب کنیم. در این شرایط به این فکر می کنیم که برای کاهش استرس خود راه حلی پیدا کنیم و کارهایی انجام دهیم که کم کم داستان سختی را برای ما و اطرافیانمان شروع کنیم که به آن شیدایی می گویند!

در این مورد با «زهره یوسفی» روانشناس و روان درمانگر گفتگویی انجام داده ایم که می خوانید:

آیا وسواس فکری همان وسواس عملی است؟

وسواس فکری آن دسته از افکاری است که در سر ما می گذرد و می تواند برای ما آزاردهنده، تکراری و مهمتر از همه اضطراب آور باشد.

ریشه وسواس عملی اعمالی است که منشأ ذهنی دارد، بیشتر این اعمال اجبار و برخاسته از افکار افراد است. افراد برای کاهش اضطراب ناشی از افکار مزاحم در خود این کارها را انجام می دهند. این رفتارها ممکن است در کوتاه مدت به آنها آرامش دهد، اما در دراز مدت باعث وسواس شدید می شود. از سلسله وسواس های کاربردی که می توان به آن اشاره کرد: آب و لوله کشی، چک کردن وسایلی مانند شیر گاز و ….

افراد وسواس دیدهای متفاوتی دارند. برخی افراد وسواس اعتراف می کنند که وسواس دارند و کاری که انجام می دهند اشتباه است و متوجه این موضوع می شوند اما نمی توانند راه حلی برای خود بیابند.

از سوی دیگر، رگه ای از افراد وسواسی وجود دارند که فکر می کنند کاری که انجام می دهند درست است و اگر اینطور نیست، دیگران اشتباه می کنند. مثلاً معتقدند اگر ظرفی را ده بار آبکشی نکنند تمیز نمی شود و انتظار دارند دیگران هم همین طور باشند.

الگوهای رایج وسواس چیست؟

انواع مختلفی از وسواس وجود دارد، و ما به برخی از رایج ترین آنها نگاه می کنیم:

۱- وسواس بیماری: برخی افراد همیشه نگران هستند که اگر چیزی را لمس کنند یا در محیط درمانی مانند بیمارستان قرار بگیرند یا در اطراف فردی باشند که حتی بیماری مسری ندارد، بیمار شوند. به عنوان مثال، آنها معتقدند که اگر دستگیره های مکان های عمومی مانند اتوبوس و مترو را لمس کنند، ممکن است به بیماری های خطرناکی مانند ایدز مبتلا شوند. یا اگر زخم کوچکی روی دستشان باشد، بعداً آن زخم به بیماری های جدی مانند سرطان تبدیل می شود.

۲- وسواس چک کردن: این افراد همیشه نگران این هستند که کار مهمی را فراموش کرده باشند. مثلاً مدام در ذهنشان چک می کنند که «آیا وقتی از خانه بیرون رفتم در را قفل نکردم؟» یا در و پنجره های خانه باز است؟ گاز زدم یا نه؟

۳- وسواس نظم و ترتیب: برای این افراد تمیز و کثیف زیاد مناسب نیست، بلکه باید همه وسایل را در جایی که فکر می کنند درست است قرار داد.

۴- وسواس در تقارن: این افراد دوست دارند همه چیز متقارن باشد، مثلاً یک علامت روی دیوار نباشد، بلکه دقیقاً به همان ترتیب علامتی مانند آن باشد.

۵- وسواس دینی- مذهبی: در این الگو همیشه نگران هستند که اعمال دینی خود را درست انجام نداده باشند. مثلاً در خواندن نمازشان شک می کنند یا مثلاً وقتی به مسافرت می روند نماز را کامل می خوانند و فکر می کنند اگر تمام نخوانند نمازشان صحیح نیست.

۶- وسواس تغییر شکل بدن: در این حالت فرد به شدت نگران اندام خود به خصوص ظاهر خود است. این افراد بدون اینکه مشکل خاصی از نظر ظاهری داشته باشند، همیشه فکر می کنند زیبا نیستند و از چهره خود فرار می کنند.

۷- وسواس نگهداری: در چنین مواقعی فرد وسواسی همیشه شک دارد که وسیله یکبار مصرف بی مصرف خود را کنار بگذارد.

۸- وسواس جنسی: چندین الگوی متفاوت وجود دارد، مثلاً فرد همیشه در رابطه با همسرش احساس گناه و گناه می کند.

۹- وسواس نجاست- نظافت: این افراد همیشه نگرانند که تمیزی کامل در بدن و لباس خود نداشته باشند.

۱۰- وسواس رفتاری و تعامل با دیگران: برخی افراد همیشه نگران این هستند که وقتی با دیگران ارتباط برقرار می کنند، آنها را ناراحت می کنند؟ یا آنچه می گویند باعث سوء تفاهم نمی شود؟

آیا وسواس قابل درمان است؟

در تمام درمان‌های وسواس، هدف مقابله با علت وسواس و جلوگیری از پاسخ عادتی است. اما در موارد کمی خفیف تر، به اعضای خانواده فرد وسواس توصیه می کنیم که سعی نکنند با او مخالفت کنند و به گفته های او عمل نکنند، زیرا در این صورت می توانند فرد را پرخاشگرتر کرده و مشکلات روحی او را عمیق تر کنند. اما به تدریج با جلسات مشاوره با خانواده فرد متصرف و آموزش به آنها می گوییم سعی کنید کم کم از همراهی فرد متصرف بکاهید تا در نهایت این شرکت از بین برود.

اما توصیه ما به خود فرد این است که اگر وسواس نظافتی دارد ابتدا سعی کنید شیئی را که احساس می کند تمیز نیست نادیده گرفته و با آن روبرو شوید. یا اگر کسی مورد تایید آنها هست که از او بخواهد نگاه کند تمیز است یا نه؟ اگر فرد به آنها اطمینان دهد که پاک هستند، می پذیرند. همچنین سعی کنید با انجام کارهای دیگر حواس خود را پرت کنید. و آخرین توصیه ما مراجعه به روانشناس یا در موارد شدیدتر روانپزشک است. زیرا وسواس یکی از اختلالات دشوار درمان است و در برخی موارد فرد مبتلا به وسواس نیاز به درمان دارویی دارد.

منبع: فارس