تحریف اندیشه از منظر قرآن

چرا ما اغلب در فرآیند تفکر خود دچار اشتباهات محاسباتی می شویم؟ ریشه انحراف فکری مردم کجاست؟ مثل همیشه بیایید برای بهترین پاسخ ها به کتاب خدا نگاه کنیم.

به دیوار ضعیف سوء ظن تکیه نکنید

خانه اندیشه باید بر پایه ای محکم از امنیت بنا شود. وقتی مصالح ساختمانی فکر شما سوء ظن و سوء ظن باشد، فکر ناشی از این مقدمات در مواجهه با حقیقت خیلی سریع فرو می ریزد. در آیه ۲۸ سوره نجم آمده است: «حس و گمان برای رسیدن به حق مفید نیست».

از حق اطاعت کنید نه اراده دل

فرد متفکر در فرآیند تفکر، میل و منفعت شخصی خود را کنار می گذارد و نسبت به حقیقت بی طرف می ماند. حقیقت همیشه با میل قلبی شما یکی نیست. سعی کنید حب و بغض شما مانع تشخیص حق از باطل نشود، زیرا به قول مولانا «هنر پوشیده شد که هدف آمد…»; وقتی صحبت از اهداف نفسانی می شود، تفکر انسان از مدار حقیقت فراتر می رود. قرآن در این باره می فرماید: برخی به جای دلایل منطقی از افکار و خواسته های خود پیروی می کنند. (استخدام: ۲۳)

متعصب نباش

آفت تفکر عقلانی، تعصب ناروا نسبت به عقاید قومی و قبیله ای، تعصب نسبت به عقاید حزبی و حمایت از فرهنگ و آداب و رسوم جاهلی است. شیطان رهبر متعصبان جهان است. او اولین مردی است که به نژاد برتر فکر کرد و جنسیت را معیار فضیلت دانست. اما دستور قرآن این است که «کلام» را ملاک قضاوت حق و باطل قرار دهد نه «گوینده» و جنسیت و مقام. (مزمور: ۱۸)

زود قضاوت نکن

دشمن درست اندیشی، عجله در اظهار نظر است. وقتی قرار است در مورد حقیقت چیزی نظر بدهید، به علم ظاهری بسنده نکنید، بلکه به دنبال دلیل محکم و سند معقول باشید تا در ورطه قضاوت زودهنگام نیفتید. این نشانه انسان دقیق و عاقل است که رد و قبول و تأیید و انکار او بر اساس علم کافی و نه محدود باشد. این رهنمود قرآن است (یونس: ۳۹).

دزد فکر را متوقف کنید

او به هیچ چیز مانند کینه فکر نمی کند. لجاجت دزدی است که پنهانی و ناخودآگاه در ذهن انسان رخنه می کند و جریان فکر را مختل می کند. برخی از افراد با وجود داشتن دانش و اطلاعات کافی، تنها در معرض خطر این صفت منفی از مسیر درست منحرف می شوند. قرآن می فرماید: کسانی که منکر آخرت می شوند، حتی اگر مورد رحمت خداوند قرار گیرند، دست از لجاجت بر نمی دارند. (مؤمنان: ۷۵)

منبع: تبیان