نگاهی مجلل به زندگی پس از مرگ

برگزاری مراسم تشییع جنازه یکی از عزیزان از دست رفته یک سنت دیرینه است که به دوران اولیه اسلام برمی گردد. اما چند سالی است که رخنه بزرگی در فرهنگ برگزاری مراسم ترحیم ایجاد شده است که برگزاری اینگونه مراسم را از ساده به مجلل تبدیل کرده و باعث ترویج فرهنگ غلط در جامعه شده است.

برای بسیاری از ثروتمندان و قدرتمندان، مراسم تشییع جنازه آخرین فرصت برای به رخ کشیدن ثروت عظیمشان است. تا جایی که برخی از ثروتمندان عزیزان خود را لایق بهترین های آخرت می دانند و به همین دلیل ترجیح می دهند عزیزانشان در تابوت های مجلل استراحت کنند و از مهمانان با دسته گل های میلیاردی پذیرایی شود و در سالن های مجلل پذیرایی شوند. در این میان هدف از برگزاری مراسم ترحیم شادی روح درگذشتگان و تسلی خاطر بازماندگان است. اما آیا روح مردگان با چنین مراسمی شاد می شود؟ چه عواملی باعث پیدایش تجمل در تشییع جنازه و تدفین شد؟ چگونه فرهنگ برگزاری جشن فارغ التحصیلی را تغییر دهیم؟

گرایش به تجمل گرایی در مراسم ترحیم دلایل مختلفی دارد

به گفته دکتر کوروش محمدی، جامعه شناس و رئیس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران، تجمل گرایی از منظر روانشناسی و در همه منابع روانشناسی ریشه در عوامل متعددی دارد: «یکی از عوامل تجمل گرایی، احساس حقارت است. . افرادی که دارای احساس حقارت هستند و در طول زندگی خود با وقار و وقار تربیت نشده اند، دیده نشده اند و به دلایلی دچار شکست شده اند، در یک دوره زمانی به این احساس حقارت دست می یابند و سعی در رفع آن دارند. همان تلاش و توجهی که برای این احساس حقارت می کنند، تبدیل به عقده حقارت می شود. بنابراین مردم برای جبران عقده حقارت خود به تجمل روی می آورند و با تجمل سعی می کنند خود را در سطح بالایی نشان دهند».

این جامعه شناس، خودشیفتگی را یکی دیگر از عوامل تجملاتی می داند و می گوید: «افراد خودشیفته همیشه سعی می کنند خودشان را بهتر از آنچه هستند جلوه دهند و همیشه با رویاهایی که برای خود دارند، وضعیت بهتری را برای خود تصور می کنند. و سعی می کنند این شرایط را به نوعی نشان دهند. افراد خودشیفته معمولا سعی می کنند با تجمل گرایی بر نیاز روانی خود برای بهتر دیده شدن غلبه کنند.

محمدی تضاد مردم با تله های زندگی را عامل دیگری در گرایش به تجمل می داند. او می‌گوید: «هیچ‌کس ذاتاً خودشیفته و تجمل‌گرا نیست. بلکه این اختلالات توسط افراد در طول زندگی و در سبک زندگی و شیوه های فرزندپروری که این الگوی اختلالات را تشویق و تقویت می کند، کسب می شود.

و ادامه می‌دهد: «بعضی‌ها با توجه به اتفاقات، تربیت و سبک زندگی‌شان به شخصیت‌های نمایشی تبدیل می‌شوند. آنها چیزهایی را نشان می دهند که فکر نمی کنند دارند و به نوعی سعی می کنند آنها را به دیگران نشان دهند.”

محمدی این عوامل را دلیل تجملات مردم در مراسم ترحیم عنوان می کند و توضیح می دهد: تجمل گرایی در مراسم ترحیم خارج از مراسم عروسی و دیگر مراسم مانند تولد نیست. این گونه افراد به نوع مراسم اهمیت نمی دهند اما در هر مراسمی تجمل خواهند داشت.

ارزش ها در حوزه فرهنگ جابه جا شده است

محمدی با بیان اینکه بخشی از تجمل در مراسم ترحیم فرهنگی است، می گوید: ما جامعه مصرفی ایجاد کرده ایم که بخش بزرگی از مردم و افراد جامعه به مصرف کننده و خرده فرهنگ های وارداتی تبدیل شده اند. تجمل گرایی برخی افراد در مراسم تشییع نشان می دهد که در ایجاد آموزه های فرهنگی و موانع فرهنگی در حوزه فرهنگ عمومی کوتاهی کرده ایم.

وی تاکید می کند: در حوزه فرهنگ، تغییر ارزش ها و مصرف گرایی افراطی را تجربه کرده ایم که در فرهنگ اصیل و مسلط ما وجود ندارد. فرهنگ غالب جامعه ما فرهنگی مبتنی بر جامعه مسلمان و آداب و رسوم و اصول روابط سنتی سرشار از معنویت بود، اما امروزه همه این پارامترها جای خود را به ارزش های دیگر داده است. به گونه ای که انباشت هزینه های گزاف و خودنمایی از امتیازات مردم تلقی می شود و حتی به درد آنان نمی خورد. «شما نه تنها در مراسم تشییع، بلکه در خرید قبر هم می بینید که خریدهای میلیاردی در حال شکل گیری است و وارد فرهنگ ارتباطات عمومی و سبک زندگی ما شده است، مثل سبک تربیتی. “

مراسم تشییع جنازه باید به بازماندگان آرامش دهد

به گفته محمدی، تشییع جنازه یک سنت رایج در بین همه مردم است و مختص جامعه مسلمانان نیست. وی با اشاره به اینکه اگر مراسم تشییع جنازه تشریفاتی و مجلل شود، انسان از معنویت فاصله می گیرد، می افزاید: در بیشتر جوامع، مراسم ترحیم برای مدت زمان و آسایش بازماندگانی که عزیزی را از دست داده اند، برنامه ریزی می شود. این دوره عمدتاً مبتنی بر رفتار و توجه معنوی است که افراد احساس با هم بودن را داشته و با این آسایش سعی در کاهش بار بلایا دارند. اما با برگزاری مجلل مراسم، دیگر از آن معنویت خبری نیست».

رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران، تجمل‌پذیری مراسم تشییع جنازه را عامل استرس و تنش در خانواده معزی می‌داند و می‌گوید: «برگزاری مراسم تشییع نه‌گانه باعث آرامش خانواده معزی نمی‌شود. بلکه در این شرایط افراد خیلی زود تا آخر عمر دچار بیقراری، اضطراب و استرس غیرقابل کنترل می شوند. زیرا ترس از شکست، ترس از ارزیابی های منفی و ترس از دست دادن در حوزه تجمل، آنها را آزار می دهد.

محمدی درباره حذف غذا در مجالس ختم و خرج آن در امور خیریه می‌گوید: «اگر کسی قصد دلداری خانواده معزی را داشته باشد، حتماً شرکت می‌کند و تجمل‌گرایی برایش مهم نیست. اما اگر خانواده معزی مردم را به حضور با عیش و نوش در مراسم ترغیب کنند، نه به نفع آن مرحوم است و نه موجب آرامش خانواده متوفی می شود».

وی ادامه می دهد: اگر این هزینه های تشریفات مجلل صرف شکل گیری زندگی شود و بتوان مثلاً زوج جوان یا دختری را که مهریه ازدواج باقی مانده را به یاد نمی آورد را برای زندگی بفرستد، برای متوفی صدقه می آورد. و باعث آرامش خانواده متوفی می شود.» در عین حال این کار خیر از میزان آسیب های جامعه کاسته و آثار مثبت بسیاری خواهد داشت.

این جامعه شناس تاکید می کند: صرف هزینه های مجلل مراسم ترحیم در امور خیریه و معنوی به نوعی به مسئولیت اجتماعی جامعه کمک می کند و همبستگی و سرمایه اجتماعی جامعه را افزایش می دهد و در واقع توجه به امور خیر و معنوی می تواند آسیب های زیادی را در جامعه به همراه داشته باشد. تحت تأثیر این تغییر رویکرد قرار گرفته و بسیاری از جوانان از مسیر نابهنجار برگشته و به زندگی عادی و اجتماعی خود ادامه خواهند داد. از سوی دیگر، هر نفسی که برای صدقه می کشد و کمک به خانواده نیازمند، اجر دنیا و آخرت دارد.

غلبه عنصر خطرناک تجمل گرایی در میان برخی کارمندان

چندی پیش انتشار عکس هایی از مراسم ختم مدیرعامل بانک ملت با دسته های گل بزرگ در شبکه های اجتماعی دست به دست شد و انتقادات زیادی را به دنبال داشت. اما این اولین بار نیست که شاهد تجمل گرایی در مراسم مدیران و کارمندان عالی رتبه هستیم. امروزه اشراف از مراسم ختم گرفته تا عروسی، مسئولان را تحت کنترل عنصر خطرناک تجمل گرایی قرار داده است. این در حالی است که به گفته محمدی نگاه مردم به رفتار و عملکرد مسئولان در این زمینه است و ترویج این عنصر فرهنگی می تواند موجب گسترش آن در جامعه شود.

وی می گوید: «مسئولان در جایگاه مسئولیت هستند و مسئولیت فرهنگی امری ضروری و الزامی برای کارکنان ماست. مسئولان نه تنها مسئول اداره و سازمان هستند، بلکه مسئول فرهنگ جامعه نیز هستند. پس باید مواظب رفتار خود باشند و این مدل های تجملی در بین برخی مسئولان خطری جدی برای جامعه است و مردم را نگران می کند.»

این جامعه شناس به عزادارانی که در مراسم ترحیم درگیر امور تشریفاتی هستند، توصیه می کند: «به جای تجملات، به بار معنوی مراسم بیفزایید. شرکت مردم در مراسم ختم به دلیل تجمل گرایی برای شما و نزدیکانتان ارزشی نخواهد داشت. بنابراین به جای صرف هزینه های کلان برای متوفی، این هزینه ها را با صدقه و کمک به خانواده های نیازمند صرفه جویی کنید».

وی در پایان تأکید می کند: «در مراسم تشییع، مسائل معنوی را تشدید کنید و از هرگونه هزینه و تجمل پرهیز کنید تا برتری خود و امواتتان را نشان دهید. زیرا هیچ چیز خوبی در دنیا و آخرت برای شما و این عزیز از دست نخواهد رفت.»

منبع: ایرنا