اقتصاد ایران و مبانی توسعه
با مطالعه به وضعیت اقتصاد کشور متوجه میشویم که در چند دهه گذشته، موضوع آمایش سرزمین مغفول مانده است. نتیجه این رفتارها را در صنایع کشور و حوزههای مختلف اقتصاد میبینیم. مثلا به وضعیت صنعت پتروشیمی در ایران نگاه کنید؛ برخی جانماییها به هیچ عنوان در راستای استعدادهای منطقهای نیست.
با مطالعه به وضعیت اقتصاد کشور متوجه میشویم که در چند دهه گذشته، موضوع آمایش سرزمین مغفول مانده است. نتیجه این رفتارها را در صنایع کشور و حوزههای مختلف اقتصاد میبینیم. مثلا به وضعیت صنعت پتروشیمی در ایران نگاه کنید؛ برخی جانماییها به هیچ عنوان در راستای استعدادهای منطقهای نیست. خیلی از طرحهای توسعه مورد انحراف قرار گرفته و بحثهای توسعهای در این طرحها مورد توجه نبوده است. در دورهای که پول زیادی از فروش نفت به اقتصاد ایران تزریق شد، طرحهایی بدون توجیه اقتصادی و بدون توجه به سند آمایش سرزمین تصویب شد. تنظیم روابط بین عوامل انسانی، اقتصادی و محیطی با انگیزه بهرهمندی از سرزمین در جهت استفاده شایسته و پایدار از توانِ انسانی و طبیعی، مورد توجه آمایش سرزمین است. اما متاسفانه در جایابی طرحها به این موارد توجه نمیشود.
نمایندگان مجلس به دنبال توسعه مناطق خود هستند، اما این توسعه بدون در نظر گرفتن استعداد و ظرفیت مناطق پیگیری میشود. در دولت نهم، موضوع ایجاد هشت طرح فولاد استانی مطرح بود؛ این طرحهای هشتگانه از نظر اقتصادی، زیستمحیطی، استعدادهای منطقهای و جایابی، دسترسی به بازار و مواد اولیه، آب، زیرساختهای حملونقل و ظرفیتهای انسانی توجیه نداشت. در حوزه پتروشیمی هم وضعیت مثل حوزه فولاد است. در طرح آمایش سرزمین باید به داشتههای منطقه توجه شود. ما در مناطق کم آب، صنعت آببر را احداث کردهایم یا در حوزه کشاورزی الگوی کشت بر اساس مساله آب، اصلاح نشده است. امروزه فرونشست زمین یکی از مشکلات اساسی کشور است. همه اینها نتیجه عدم توجه به استعدادهای منطقهای است. به مطالعات آمایش سرزمین بیتوجهی میشود. ۹۲ درصد از منابع آب کشور صرف پروژههای کشاورزی میشود ولی هنوز از بعد استراتژیک خودکفا نشدهایم. البته به دنبال اصلاح روش کار هم نبودهایم. آمایش سرزمین بدون توجه به مطالعات انجام شده، استعدادها، زیرساختها و شرایط اقلیمی منطقه اتفاق نمیافتد. ما نیازمند نگاه و رویکردی جدی به توسعه هستیم. باید به توسعه نگاه پایداری داشته باشیم.
بیتوجهی به مسائل زیستمحیطی در آینده اثر بسیار مخربی خواهد داشت. از طرفی بدون توجه به استراتژی توسعه صنعتی و اسناد دیگر توسعه و همپوشانی این اسناد بالادستی با سند آمایش سرزمین به توسعه متعادل و متوازن دست پیدا نمیکنیم. مثلا بیتوجهی به سند چشمانداز بیست ساله ایران خود یکی از عواملی است که برنامههای توسعه هم به اهداف خود نرسیدند.
اولویتهای ما به سمت و سویی غیر از توسعه رفته است. اولین موضوعی که در حوزه توسعه باید مورد توجه قرار گیرد، این است که تکلیف ما با حوزه و مکتب اقتصادی حاکم در کشور مشخص شود. ما هنوز نمیدانیم از کدام مکتب اقتصادی پیروی میکنیم. در برخی رفتارهای لیبرالتر از امریکا هستیم و در جاهایی سختتر از کره شمالی. هیچ وقت از موضع مشخصی الگوبرداری نکردهایم به این دلیل است که راهبرد بلندمدت در اقتصاد و توسعه پایدار نداشتیم. بر اساس شاخصهای درج شده در سند چشمانداز بیست ساله ایران در همه حوزهها عقبگرد داشتیم.
منبع: تعادل
