جنجالی به اسم هندوانه ایرانی!
مشاوران رسانه‌ای معاون دومای روسیه با تولید یک ویدیوی جنجالی از رئیس خود، هندوانه ایرانی را آلوده به نیترات غیرمجاز متهم کردند!
به گزارش توسعه برند، روزنامه هفت صبح نوشت، در روزهایی که فضای رسانه‌ای ایران بیشتر درگیر موضوعات سیاسی و اقتصادی داخلی بود، انتشار یک ویدیوی کمتر از یک دقیقه از آن‌سوی مرزها، بحث داغ جدیدی به راه انداخت؛ کیفیت محصولات صادراتی ایران به‌ویژه هندوانه.
ویدیو از بازار میوه‌فروشان مسکو آغاز می‌شود. سلطان خامزایف، معاون دومای روسیه، با لباس رسمی و همراهانی که ظاهراً رسانه‌ای هستند، وارد قاب می‌شود. هندوانه‌ای را روی دست خود گرفته، دستگاهی را از جیب بیرون می‌کشد و نوک حسگر را مستقیم از روی پوست درون هندوانه فرو می‌کند. دستگاه عددی نشان می‌دهد و خامزایف، با لحنی هشداردهنده، رو به دوربین می‌گوید:
«این هندوانه از ایران آمده، میزان نیتراتش پنج برابر حد مجاز است. سرطان‌زاست. مردم نخرید.» اما بلافاصله جمله‌ای اضافه می‌کند که کل ماجرا را وارد مرحله جدیدی می‌کند: «منتظر بمانید تا هندوانه سالم از داغستان برسد. آن را بخرید!»
خامزایف علاوه بر عضویت در دوما، از چهره‌های فعال رسانه‌ای در روسیه است که گاهی اظهارنظرهای تند و جنجالی در موضوعات اجتماعی و بهداشتی دارد. اصالت او به منطقه داغستان بازمی‌گردد و به حمایت از محصولات بومی این منطقه نیز شهرت دارد. این اطلاعات نشان می‌دهد که ممکن است تمام ماجرا، یک بازی رسانه‌ای از پیش طراحی شده توسط او و رفقای رسانه‌ای‌اش باشد.
لحن هیجان‌انگیز و طراحی حرفه‌ای سناریو کافی بود تا این ویدیو ظرف چند ساعت، به یکی از پربازدیدترین ویدیوهای هفته در فضای مجازی روسیه تبدیل شود. کاربران روسی و سپس فارسی‌زبان، آن را دست‌به‌دست کردند، ترجمه‌های مختلفی از آن پخش شد و رسانه‌های داخلی ایران نیز به سرعت به آن واکنش نشان دادند.
دستگاهی که جنجال آفرید
آنچه بیشتر از همه جلب توجه می‌کرد، نوع سنجش نیترات بود. دستگاهی دستی، جیبی و کوچک که بیشتر شبیه تسترهای خانگی است، نه تجهیزات دقیق آزمایشگاهی. همین موضوع باعث شد نخستین واکنش‌ها نه به خود هندوانه، بلکه به ابزار اندازه‌گیری باشد.
دکتر محمدکاظم عطاری، پزشک و پژوهشگر حوزه سلامت از آمریکا، در گفت‌وگو با رسانه‌های فارسی‌زبان گفت: «دستگاه‌های دستی برای سنجش نیترات، فاقد اعتبار علمی بالا هستند. آنها برای مصارف خانگی طراحی شده‌اند و تحت شرایط خاص، می‌توانند اختلافی احتمالی را نشان دهند. اما عدد به‌دست‌آمده قابل استناد علمی نیست. برای تعیین دقیق نیترات باید نمونه در آزمایشگاه بررسی شود.»
او همچنین توضیح داد که وجود نیترات در میوه‌ها و سبزیجات به خودی خود نگران‌کننده نیست: «نیترات در بدن انسان تنها در صورت تبدیل‌شدن به نیتریت یا نیتروزامین و مصرف طولانی‌مدت می‌تواند سرطان‌زا باشد. هندوانه خام، حتی اگر نیترات بالا داشته باشد، بعید است چنین اثراتی ایجاد کند.»
واکنش وزارت جهاد: ادعا زیر سوال است
ماجرا به وزارت جهاد کشاورزی ایران نیز کشیده شد. حسین اصغری، مدیرکل دفتر سبزی‌ها و گیاهان جالیزی این وزارتخانه، در واکنش به این ادعا گفت: «طبق بررسی‌های ما، میانگین نیترات در هندوانه‌های صادراتی ایران حدود ۱۰ میلی‌گرم در کیلوگرم است. این میزان بسیار کمتر از حد مجاز ۶۰ میلی‌گرم در ایران و روسیه است.»او همچنین افزود: «هنوز مشخص نیست که هندوانه مورد آزمایش واقعا از ایران آمده باشد. بدون برچسب گمرکی یا مدارک رسمی، نمی‌توان ادعا را پذیرفت. این اظهارنظرها می‌تواند جنبه رقابتی یا تبلیغاتی داشته باشد.»
رقابت یا سلامت؟
ویدیو زمانی جنجالی‌تر شد که خامزایف مستقیما به تبلیغ هندوانه داغستانی پرداخت. بسیاری در فضای مجازی، این توصیه را به‌جای دغدغه سلامت، نشانه‌ای از رقابت تجاری و حمایت از محصول داخلی دانستند.
در روسیه، همانند بسیاری کشورها، محصولات داخلی با کمک تبلیغات رسمی و حتی سیاسی حمایت می‌شوند. خامزایف هم یکی از چهره‌های محافظه‌کار مجلس روسیه است که سابقه حمایت از تولیدات منطقه قفقاز شمالی را دارد. یکی از کاربران روسی در توییتر نوشت: «اول هندوانه ایرانی را می‌زند، بعد می‌گوید منتظر داغستانی باشید. واضح است که هدف چیز دیگری است.» برخی کاربران ایرانی هم این ویدیو را با شوخی‌های طنزآمیز بازنشر کردند. یکی از آنها نوشت: «فقط کم مانده بود بگوید: این هم شماره هندوانه‌فروش داغستانی، تماس بگیرید!»
سابقه طولانی صادرات هندوانه
ایران در سال‌های اخیر یکی از صادرکنندگان بزرگ میوه و صیفی‌جات به روسیه بوده است. هندوانه، خیار، گوجه، فلفل دلمه‌ای و حتی کیوی ایرانی، در بازار روسیه جای خود را باز کرده‌اند. صادرات به روسیه نه‌فقط از نظر اقتصادی بلکه از لحاظ سیاسی هم اهمیت دارد، چون ایران در غیاب برخی کشورهای غربی، جایگاه ویژه‌ای نزد بازارهای روسی یافته است.
طبق آمار رسمی، در سال گذشته بیش از ۱۲۰ هزار تن هندوانه به روسیه صادر شده است. با وجود تفاوت‌های اقلیمی، هندوانه ایرانی به دلیل طعم و قیمت رقابتی‌اش، طرفداران زیادی دارد. البته در مواردی معدود، گزارش‌هایی از برگشت خوردن محموله‌ها نیز منتشر شده که اغلب به دلایلی مانند بسته‌بندی یا تفاوت در استاندارد سموم بوده، نه الزماً به‌خاطر نیترات.
فضای مجازی، میدان قضاوت بی‌قاضی
آنچه این ماجرا را پیچیده‌تر کرده، قدرت فضای مجازی در ایجاد موج است. صرف‌نظر از صحت یا سقم ادعا، تصویر «هندوانه ایرانی ناسالم» در ذهن بسیاری از مخاطبان روسی حک شده است. در غیاب واکنش رسمی از نهادهای ناظر در روسیه (مانند سازمان استاندارد یا بهداشت)، این تصویر می‌تواند برای صادرات ایران دردسرساز شود. هیچ نهاد رسمی روسی هنوز تایید یا تکذیب نکرده که هندوانه موردنظر، واقعا ایرانی بوده یا آزمایش دقیق‌تری انجام شده باشد. از سوی دیگر، نهادهای ایرانی نیز صرفا به دفاع لفظی بسنده کرده‌اند و خبری از ارسال نمونه برای بررسی یا مطالبه رسمی از طرف روسی منتشر نشده است.
هندوانه‌ها در هاله ابهام
ماجرایی که از یک ویدیوی ساده آغاز شد، اکنون به موضوعی بین‌المللی تبدیل شده که بر اعتبار صادراتی ایران تاثیرگذار است.
اگرچه شواهد علمی موجود، ادعای خامزایف را زیر سوال می‌برند و نهادهای ایرانی نیز بر سلامت محصول تاکید دارند، اما غیبت داده‌های رسمی و شفاف از سوی هر دو کشور، باعث شده که اصل ماجرا هنوز در سایه‌ای از ابهام باقی بماند. مهم‌تر از همه، این‌که یک هندوانه چگونه می‌تواند به نمادی از تقابل اقتصادی، تبلیغاتی و حتی سیاسی بین کشورها تبدیل شود. چنین چیزی فقط در عصر رسانه و وایرال‌شدن ممکن است.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.
پایان
