بررسی چالش‌ها و فرصت‌های نظارت بر رمزارزها در ایران
با رشد سریع رمزارزها و فناوری‌های مالی نوین، کشورهای مختلف در حال تنظیم و اصلاح قوانین برای تطبیق با این تغییرات هستند. در ایران نیز، تدوین مقررات شفاف و تعامل میان بخش خصوصی و نهادهای نظارتی، می‌تواند زمینه را برای توسعه‌ای پایدار و قانونمند در این حوزه فراهم کند.
به گزارش توسعه برند به نقل از سیارنیوز، در نشستی که با حضور فعالان صنعت رمزارز، نماینده سازمان‌های دولتی و اصحاب رسانه با همت انجمن بلاکچین برگزار شد در خصوص موضوع شفافیت در این حوزه و چالش‌های مرتبط با نظارت بر تراکنش‌های دیجیتال بحث و بررسی شد.
در ابتدا آقای نیما نعیمی‌خواه عضو هیت‌مدیره انجمن بلاکچین بعد از خوش‌آمدگویی، مسائل و مشکلات پیش آمده در ماه‌های اخیر در خصوص بسته شدن درگاه‌های پرداخت فعالین رمزارز را مطرح کردند و مسیری که انجمن طی کرده تا توانسته این دورهمی را با حضور مسئولین سازمان‌ها برگزار کند را تشریح کردند.
اقدامات کمیته خودتنظیمگری انجمن بلاکچین از زبان دبیر کمیته
آقای عسکری دبیر کمیته خودتنظیمگری انجمن بلاکچین با اشاره به ساختار این کمیته و اهداف و فعالیت های آن، خبر ایجاد کمیته های استانی در راستای تنظیمگری بهتر و کمک به چالش های بومی کسب و کارها از طریق انجمن بلاکچین را ارائه نمودند و همچنین با توجه به اقدامات بدون هماهنگ و از پیش تعیین شده سازمان ها در اجرای برخی تصمیمات خلق الساعه که موجب نگرانی و هرج و مرج میان کاربران و کسب و کارها میشود، اعلام نمودند که سامانه پاسخ گویی به کاربران و کسب و کارها در سال آینده ایجاد خواهد شد تا از نگرانی ها و اطلاعات مبهم در این حوزه بکاهد.
گزارش عملکرد کمیته خودتنظیمگری و تأکید بر رشد مدل خودتنظیمگری
در این نشست، سرکار خانم شریف‌زاد، رئیس هیئت مدیره و کمیته خودتنظیمگری انجمن بلاکچین ایران، گزارشی از روند فعالیت‌های کمیته در حوزه حمایت از کسب‌وکارهای شفاف، رفع چالش‌های تنظیمگری، و تعامل با نهادهای دولتی ارائه کرد. طبق این گزارش، تعداد کسب‌وکارهای عضو مدل خودتنظیمگری به ۲۰۰ کسب‌وکار افزایش یافته که نشان از استقبال فعالان این حوزه و رشد ۲۵ درصدی در هر دوره از چارچوب‌های شفاف و قابل پیش‌بینی دارد.
بررسی چالش‌های موجود و اقدامات کمیته در ماه‌های اخیر
در ادامه‌ی این گزارش، به برخی از مهم‌ترین اقدامات و دغدغه‌های کسب‌وکارهای تبادل رمزارزی اشاره شد، از جمله:
پیگیری رفع مسدودی درگاه‌های پرداختی برخی از صرافی‌های داخلی و درخواست تعامل و مذاکره پایدار و مستمر با بانک مرکزی و سایر نهادهای تنظیم گر
خارج کردن کسب و کارهای جدیدالورود به اکوسیستم از بلاتکلیفی و جلوگیری از پیوستن آنها به بازار غیرشفاف در راستای تخصیص درگاه پرداخت به صف انتظار خودتنظیمگری در فاز اول خودتنظیمگری و تزریق شبکه تراکنش جدید مشاهده پذیر به مارکت رمزدارایی ها
انجام پژوهش‌های کلیدی در خصوص تأثیر سیاست‌های محدودکننده بر خروج سرمایه و بازارهای غیررسمی و تبعات موازین اجرای غیرقانونی دستورات
ایجاد خط پاسخ‌گویی برای کاربران و کسب‌وکارها جهت جلوگیری از سردرگمی در میان تعدد مقررات و تصمیمات سازمان‌ها
ایجاد کمیته های تخصصی و استانی انجمن بلاکچین جهت رفع چالش های بومی کسب و کارها و ارتباط گسترده میان نمایندگان استانی سازمان ها و کسب و کارها
تعامل با نهادهای تنظیم‌گر برای تدوین مدل مالیاتی متعادل و قابل اجرا
رفع مشکل خروجی اجراپذیر در اسناد و ابلاغیه های تنظیمگران با توجه به آنکه تا امروز در کلیه ابلاغیه و مصوبات ضعف اجرایی و عملیاتی مشاهده شده است.
ضرورت تدوین چارچوب نظارتی شفاف و جلوگیری از رشد بازارهای غیررسمی
در این نشست، کمیته خودتنظیمگری انجمن بلاکچین تأکید کرد که تنظیمگری بیش از حد سخت‌گیرانه و توام با ارق سازمانی میان تنظیمگران بخشی، موجب سوق دادن کاربران و کسب‌وکارها به بازارهای غیررسمی و افزایش ناهماهنگی میان تنظیمگران خواهد شد. مقایسه روندهای بین‌المللی نشان می‌دهد که کشورهایی که مدل‌های نظارتی متعادل‌تری اتخاذ کرده‌اند، توانسته‌اند کنترل بهتری بر بازارهای رمزارزی داخلی داشته باشند و از خروج سرمایه جلوگیری کنند.
تعامل به‌جای تقابل؛ راهکار پیشنهادی برای آینده
در بخش پایانی این نشست، سرکار خانم شریف‌زاد با تأکید بر اهمیت تعامل میان کسب‌وکارها و تنظیمگران، اعلام کرد که کمیته خودتنظیمگری آماده همکاری مستمر با نهادهای قانونی برای تدوین یک چارچوب پایدار است. وی افزود:
«تنظیمگری نباید به تقابل میان نهادهای نظارتی و کسب‌وکارها منجر شود. بلکه باید به‌عنوان یک مسیر مشارکتی تعریف شود که در آن، کسب‌وکارها نیز نقش فعالی در ایجاد شفافیت و رعایت استانداردهای نظارتی ایفا کنند.» در این بین تشکل ها بعنوان بازوی کمک نظارتی میبایست سعی در تسهیل گری به این ارتباط نمایند اما متاسفانه زمانی که این رابطه از سوی سازمان ها محدود یا قطع گردد، دستاوردی جز دامن زدن به بلاتکلیفی مردم و کسب و کارها ندارد و روند تعامل را بشدت مختل میکند.
مسیر پیش‌رو: همکاری و تعامل بیشتر
انجمن بلاکچین ایران تأکید کرد که به عنوان یک نهاد علمی و صنفی، همواره نقش تسهیل‌گر را بین کسب‌وکارها و نهادهای تصمیم‌گیر ایفا خواهد کرد و در این مسیر، تعامل و گفت‌وگو را به‌عنوان اصل اساسی پیش خواهد برد.
در این مراسم، آقای مرادی، مشاور مرکز اطلاعات مالی، با اشاره به تاریخچه قوانین نظارتی بر تراکنش‌های مالی در جهان، تأکید کرد که توسعه فناوری‌های مالی، به‌ویژه دارایی‌های رمزنگاری‌شده، علاوه بر فرصت‌های اقتصادی، زمینه سوءاستفاده‌های مالی را نیز فراهم کرده است. وی با اشاره به آمار جهانی، بیان کرد که در سال ۲۰۱۹ حدود ۱.۱ درصد از تراکنش‌های ارز دیجیتال، معادل ۱۱ میلیارد دلار، در فعالیت‌های غیرقانونی مورد استفاده قرار گرفته است.
الزامات قانونی و نظارت بر شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات رمزارزی
یکی از محورهای کلیدی این نشست، لزوم تدوین چارچوب‌های نظارتی شفاف برای فعالیت شرکت‌های مرتبط با رمزارزها بود. بر اساس تجربه کشورهای پیشرفته، نظارت دقیق بر تراکنش‌ها و اجرای قوانین ضدپول‌شویی از مهم‌ترین اصول مدیریت این بازار محسوب میشود. در همین راستا، اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۲ با اجرای قوانین آزمایشی، به دنبال هماهنگی بیشتر میان شرکت‌های فعال در حوزه دارایی‌های دیجیتال و نهادهای نظارتی است.
طبق قوانین جدید، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات دارایی‌های دیجیdتال موظفند تراکنش‌های کاربران را به‌صورت شفاف ثبت کنند و اطلاعات خریدار و فروشنده در هر مبادله مشخص باشد. این قوانین که تحت عنوان “قانون سفر تراکنش‌ها” مطرح شده است، تضمین میکند که هر گونه نقل و انتقال رمزارزی قابل رهگیری باشد.
علاوه بر این، شرکت‌های فعال در این حوزه باید مجوزهای قانونی لازم را اخذ کرده و به قوانین ضدپول‌شویی و تأمین مالی تروریسم پایبند باشند. همچنین، لازم است که این شرکت‌ها پرسنل خود را در زمینه تطابق با قوانین مالی آموزش دهند و آگاهی لازم را به مشتریان خود نیز منتقل کنند.
تأثیر مقررات بر بازار و نوآوری در حوزه رمزارزها
برخی از شرکت‌های فعال در این حوزه، ضمن تأیید ضرورت شفافیت مالی، خواستار تعدیل مقررات برای حمایت از نوآوری شدند. به گفته کارشناسان، بسیاری از قوانین سنتی مالی، با مدل‌های جدید فناوری‌های بلاکچین و دارایی‌های دیجیتال همخوانی ندارد و لازم است که سیاست‌گذاران، مقررات را به گونه‌ای تنظیم کنند که مانعی برای رشد صنعت نباشد.
در پایان نشست، نمایندگان مرکز اطلاعات مالی بر لزوم تعامل میان دولت، نهادهای مالی و شرکت‌های رمزارزی تأکید کردند. هدف اصلی این تعامل، ایجاد چارچوب‌های قانونی شفاف، جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی و در عین حال حمایت از کسب‌وکارهای نوآورانه در این حوزه عنوان شد.
در پنل گفتگو که با حضور سه انجمن بلاکچین، فینتک و نصر برگزارشد، رئیس انجمن فینتک، آقای یعقوبی، تاکید کرد که برای نظارت بر فعالیت شرکت‌های رمزارزی و جلوگیری از تقلب ضروری است که این فرآیند تحت دستور مستقیم بانک مرکزی یا یک نهاد دولتی انجام شود.
وی افزود که بدون این دستور امکان معرفی شرکت‌های متخلف و ارائه مدارک و اسناد مرتبط با تخلفات آنها وجود ندارد. این اظهارات نشان‌دهنده نیاز به یک چهارچوب قانونی مشخص برای تنظیم و نظارت بر صنعت رمزارز است تا از سواستفاده و تقلب در این حوزه جلوگیری شود.
همچنین ایجاد یک سازوکار رسمی برای گزارش‌دهی تخلفات می‌تواند به شفافیت و اعتماد بیشتر در این صنعت کمک کند.
همچنین نماینده سازمان امور مالیاتی آقای فرشید رستگار با اشاره به خوش حساب بودن صرافی های رمزدارایی در موضوعات مالیاتی و اهتمام آنها به شناسایی تخلفات حتی در برخی پرونده ها بیشتر از کارشناسان سازمان، از انجمن بلاکچین درخواست برگزاری دوره های آموزشی در این حوزه و آموزش به کاربران این حوزه را داشتند که تاکید به قوانین و ارائه دیتا به سازمان ها با آگاهی بخشی به کاربران امکان پذیر است.
در بخش دیگری از سخنرانی ها نماینده پلیس فتا با اشاره به ایجاد سامانه سیما در راستای ایجاد وحدت رویه برای ساماندهی پرونده های مرتبط با رمزدارایی ها خبر داد و از پیگیری های پلیس فتا در شناسایی کاربران متخلف و همچنین ایجاد ساختارهایی برای تقویت امنیت صرافی های رمزدارایی گزارش هایی ارائه نمودند.
انجمن‌ها نقش تسهیلگری و شفاف‌سازی دارند
انجمن‌ها در حقیقت واسط بین شرکت‌ها و نهادهای دولتی هستند و وظیفه اصلی آنها تسهیلگری در روند تعاملات و شفاف‌سازی مشکلات کسب‌وکارها برای دولت است. این شفاف‌سازی به دولت کمک میکند تا قوانین و مقررات مناسبی برای این حوزه تدوین کند.
اما اگر انجمن‌ها تخلفات را مشاهده کنند، مدارکی در اختیار داشته باشند یا مرز بین فعالیت‌های قانونی و متخلفانه را بدانند ولی اقدامی برای اعلام نکنند، در واقع از انجام صحیح وظایف خود سر باز زده‌اند. این به معنای عدم انجام صحیح نقش نظارتی و حمایتی آن‌هاست و می‌تواند به ضرر کل اکوسیستم منجر شود.
در نهایت، برای افزایش شفایت و کاهش تخلفات در صنعت فینتک، همکاری موثر میان انجمن‌ها نهادهای نظارتی و شرکت‌های فعال در این حوزه ضروری است. اتخاذ رویکردی که هم نظارت دقیق را تضمین کند و هم مانع از ایجاد موانع غیرضروری برای کسب‌وکارهای سالم شود، می‌تواند به رشد پایدار صنعت کمک کند.
