فضاهای کار اشتراکی؛ در آستانه برندسازی دانش‌بنیانی در اکوسیستم نوآوری ایران

فرایند دانش‌بنیان شدن فضاهای کار اشتراکی با تدوین دستورالعمل‌های تخصصی و همکاری نهادهای دولتی، این بازیگران کلیدی اکوسیستم استارتاپی را یک گام به تقویت برند و جایگاه حرفه‌ای نزدیک‌تر کرده است. تحقق این برنامه، فضاهای کار اشتراکی را از مدل سنتی اجاره‌محور فراتر برده و به بستری معتبر برای خلق ارزش، جذب سرمایه و افزایش اعتبار برند در سطح ملی و منطقه‌ای تبدیل خواهد کرد. این رویکرد، مسیر تازه‌ای برای پایداری، توسعه و تمایز برند فضاهای کار اشتراکی در اقتصاد دانش‌بنیان کشور می‌گشاید.

به گزارش توسعه برند، دستورالعمل اولیه برای امکان دانش‌بنیان شدن فضاهای کار اشتراکی با همراهی دفتر توسعه زیرساخت معاونت علمی ریاست جمهوری در تابستان سال ۱۴۰۳ تدوین شده بود اما اجرایی شدن آن به تعویق افتاد. ابهام در تطبیق مدل کسب‌وکار این فضاها با معیارهای سنتی و سابق دانش‌بنیان و نوع نگاه صرف اجاره‌ای به این فضاها چالش عمده در این مسیر اعلام شده است.

مهرناز کمانگری، رئیس هیات‌ مدیره انجمن فضاهای کار اشتراکی با اشاره به تلاش مستمر انجمن برای تسهیل مسیر دانش‌بنیان شدن فضاهای کار اشتراکی به پیوست گفت: خوشبختانه دستورالعمل لازم با همکاری اعضای انجمن و نهادهای ذی‌ربط تدوین شد. اما آنچه باعث تاخیر در اجرای آن شده، بیشتر به نبود تصمیم‌گیری نهایی و مشخص نبودن نهاد متولی اجرای این دستورالعمل باز می‌گردد. این موضوع نه از سر کم‌کاری، بلکه از پیچیدگی‌های بین‌نهادی و نیاز به هماهنگی بیشتر ناشی می‌شود. امیدواریم این هماهنگی هرچه زودتر حاصل شود.

او همچنین اشاره کرد که اگر این روند به همین شکل و صورت ادامه پیدا کند، احتمالاً تا ۲ ماه آینده گام‌های اجرایی این پروژه اجرایی خواهد شد. رئیس هیات مدیره انجمن، پیشبرد این مسیر را نیازمند اراده جدی و هماهنگی بیشتر در سطح کلان قلمداد کرد.

طبق گفته فرشاد جعفرپور، دبیر انجمن فضاهای کار اشتراکی،‌ پذیرفته شدن نقش این فضاها به عنوان زیرساخت اکوسیستم نوآوری، آغاز بررسی‌ تطبیق معیارهای ارزیابی دانش‌بنیانی و پیشنهاد ایجاد یک مدل حمایتی خاص برای فضاهای کار اشتراکی نوآور به‌ویژه در مناطق کمتر برخوردار از جمله دستاوردهای برگزاری جلسات متعدد انجمن فضاهای کار اشتراکی با نهادهای دولتی از جمله دفتر توسعه زیرساخت معاونت علمی و دفتر توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی است.

به اعتقاد دبیر انجمن، تحقق این عملیات و اجرایی شدن آن نیازمند عزم جدی معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری است. جعفرپور همچنین اشاره کرد که انجمن همچنان با جدیت این مسیر را پیگری می‌کند و به‌زودی نتایج ملموس‌تری در قالب تفاهم‌نامه یا دستورالعمل اجرایی جدید ارائه خواهد شد.

فضای کار اشتراکی؛ زیرساخت توسعه اکوسیستم

اعضای انجمن فضای کار اشتراکی با اشاره به نقش و تاثیر این فضاها در توسعه اکوسیستم استارت‌آپی و فناور کشور، اخذ جواز دانش‌بنیانی برای آنها و فعالیت جدی‌تر این فضاهای را مهم دانستند. آنها معتقدند دیدگاه و رویکردی که تاکنون غلبه داشته بر اجاره فضا، استفاده اشتراکی تیم‌ها و افراد از این محیط و مواردی از این دست محدود بوده است. اما حالا با تغییر نگاهی که حاصل شده انتظار می‌رود شرایط برای تعدد این فضاها و تاثیرگذاری بیشتر آنها فراهم شود.

حامد انتظاریان، عضو هیات مدیره انجمن فضاهای کار اشتراکی در گفت‌وگو با پیوست اعلام کرد: تاکنون کسی از منظر خلق ارزش به فضاهای کار اشتراکی نگاه نکرده است. اتفاقی که حالا محقق شده با حمایت از سمت دفتر توسعه معاونت علمی و پیگیری‌های انجمن بوده است. این حمایت‌ها با تلاش تیم دکتر صدری‌مهر و خود انجمن منجر شد تا فرآیند ارزیابی فضاهای کار اشتراکی ایجاد و آغاز شود.

از نظر انتظاریان، عضو هیات مدیره انجمن، حضور فریلنسرهای مختلف، تعدد تیم‌های استارت‌آپی و استعدادها در این فضاها می‌تواند باعث ایجاد کسب‌وکارهای جدید شده و ارزشی در کشور خلق کند. طبق گفته او رویکرد دانش‌بنیانی به فضاهای کار اشتراکی توسط دفتر توسعه زیرساخت در معاونت علمی فعال شد و در ادامه تسری پیدا کرد و منجر شد تا این نگاه به جلو برود.

جعفرپور، دبیر انجمن، فضاهای کار اشتراکی را زیرساخت توسعه اکوسیستم نوآور و دانش‌بنیان کشور خواند. او نهایی شدن چارچوب ارزیابی تخصصی فضاهای کار اشتراکی توسط کارگروه‌های مربوطه را یکی از لازمه‌های ورود به فاز اجرایی این عملیات عنوان کرد. تصویب یا ابلاغ شیوه‌نامه اجرایی از سوی معاونت علمی و ایجاد یک مسیر شفاف برای ثبت درخواست، ارزیابی و صدور گواهی دانش‌بنیان(خلاق) برای این فضاها از دیگر موارد مهم برشمرده شده توسط دبیر انجمن است.

او با لحاظ تداوم این روند، با سرعت و هماهنگی فعلی گفت: انتظار داریم تا پایان سال ۱۴۰۴ چندین فضای کار اشتراکی گواهی دانش‌بنیانی خود را دریافت کنند. او همچنین افزود: البته در نظر داریم تا قبل از آن، با برگزاری نشست‌های تخصصی و تدوین «چک‌لیست‌های خودارزیابی»، اعضای انجمن را برای ورود به این فرآیند آماده کنیم.

انتظاریان، عضو هیات مدیره انجمن، بیشترین چالش این مسیر از منظر نهادهای قانونی را متعلق به وزارت کار و معاونت دانست. او اشاره کرد که در ۲ حوزه وزارت کار و معاونت علمی به نتایج مثبتی رسیده‌اند و پس از طی مراحل قانونی و ارزیابی این فضاها امکان اخذ مجوز دانش‌بنیانی ممکن خواهد بود. طبق گفته او البته فضاهای کار اشتراکی‌ای که کاربری آنها فقط SHARE SPSCE است می‌توانند مجوز کارشان را از خود وزارت کار بگیرند و فعالیت دانش‌بنیانی را آغاز کنند.

خلق زیربنای پایدار

انتظاریان، عضو هیات مدیره انجمن معتقد است تداوم این رویکرد می‌تواند منجر به افزایش کسب‌وکارهای جدید و در بازه زمانی بلندمدت باعث تجهیز و توسعه بیشتر این فضاها برای توسعه اکوسیستم شود.

کمانگری، رئیس هیات مدیره انجمن، تحقق این برنامه را عاملی به‌منظور تقویت جایگاه‌ فضاهای کار اشتراکی در نظام نوآوری کشور خواند. هموارسازی مسیر جذب سرمایه، جلب حمایت‌های دولتی و تعامل با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان از دیگر پیامدهایی است که کمانگری در راستای عملی شدن این برنامه به‌ آنها اشاره کرد.

رئیس هیات مدیره انجمن از به‌وجود آمدن افزایش اعتماد عمومی، ورود به زنجیره ارزش شرکت‌های فناور و پایداری اقتصادی برای فضاهای کار اشتراکی به عنوان فرصت‌هایی یاد کرد که در نتیجه دانش‌بنیانی شدن این فضاها ایجاد می‌شود.

جعفرپور، دبیر انجمن درباره مزایای این اقدام گفت: چشم‌انداز ما از این برنامه، تبدیل فضاهای کار اشتراکی به یکی از ارکان رسمی و موثر در زیست‌بوم نوآوری کشور است. با رسمیت یافتن جایگاه و تاثیر این فضاها در اقتصاد دانش‌بنیان کشور، می‌توان انتظار داشت که رشد استارت‌آپ‌ها، شرکت‌های خلاق و تیم‌های دانش‌بنیان در بسترهای پایدارتر، منسجم‌تر و فراگیرتری شکل بگیرد.

دسترسی این فضاها به حمایت‌های قانونی و مالی، ارتقا کیفیت خدمات به استارت‌آپ‌ها و تیم‌های نوآور، گسترش جغرافیایی این فضاها در کشور به‌ویژه مناطق کمتربرخوردار و افزایش اعتبار حرفه‌ای فضاهای کار اشتراکی در سطح ملی و منطقه‌ای پیامدهای مثبت تحقق این برنامه از نگاه جعفرپور، دبیر انجمن است.

خطر فاصله گرفتن از ماهیت اصلی فضاهای کار اشتراکی در صورت تمرکز صرف بر دریافت مزایا و نه خلق ارزش، چالشی است که دبیر انجمن به اهمیت آن در این مسیر تاکید کرد. از نظر او پیچیدگی‌های اجرایی و اداری در مسیر ارزیابی و تایید صلاحیت ممکن است مانع از مشارکت بازیگران کوچک‌تر شود.

“”توسعه برند را در اینستاگرام و تلگرام و لینکدین دنبال کنید””

دبیر انجمن معتقد است باید مدل‌های اقتصادی و حکمرانی داخلی این فضاها بدون اینکه انعطاف و تنوع مدل‌هایشان آسیب ببیند با الزامات دانش‌بنیانی هم‌راستا شود.

او پیرو این عناوین گفت: اگر این مسیر با نگاه مشارکتی و واقع‌بینانه طی شود، می‌تواند به خلق یک زیربنای پایدار برای نوآوری در کشور منجر شود. نقش انجمن هم در این میان، تسهیل‌گری، استانداردسازی و حمایت از منافع جمعی فضاهاست.

کمانگری، رئیس هیات مدیره انجمن، تطبیق ساختارهای فعلی با الزامات دانش‌بنیانی، تامین منابع انسانی توانمند و حفظ هویت مستقل فضاها در عین هم‌راستایی با معیارهای رسمی را از جمله چالش‌های این برنامه دانست.

گسترشی هدفمند

انتظاریان، عضو هیات مدیره انجمن، توسعه انجمن فضاهای کار اشتراکی در تمام شهرهای ایران و جذب عضوهای جدید را یکی از اولویت‌های امسال خواند. طبق گفته او انجمن به‌دنبال این است تا فعالیت فضاهای کار اشتراکی در سطح کشور به صورت منسجم و یکپارچه و همچنین در قالب هدف مشترک عملی شود. انتظاریان اشاره کرد که رویکرد انجمن در این سال تنها حمایت از فضاهای کار اشتراکی دانش‌بنیان‌محور نیست بلکه از سایر فضاهای کار اشتراکی که خدمات گوناگونی ارائه می‌دهند حمایت خواهند کرد و در تعامل با نهادهای دولتی درخورد توانایی این فضاها بسترسازی مناسبی جهت توسعه‌ آنها نیز فراهم می‌شود.

او یکی از چالش‌های انجمن را مشکلات مالی، ناشی از نوپا بودن آن قلمداد کرد و نسبت به جلب حمایت از جانب نهادهای دولتی همچون معاونت علمی و اتاق‌های بازرگانی ابراز امیدواری کرد.

جعفرپور، دبیر انجمن درباره اهداف و برنامه‌های سال ۱۴۰۴ انجمن گفت: پیگیری عملیاتی شدن برنامه دانش‌بنیان شدن فضاهای کار اشتراکی، گسترش ارتباط میان فضاهای کار اشتراکی و توسعه این فضاهای در سراسر کشور از جمله مناطق کمتربرخوردار با هدف برقراری عدالت محیط(فضا) در دسترسی به زیرساخت‌های نوآوری ۳ اولویت اصلی امسال انجمن است.

او همچنین افزود: ما باور داریم که امسال می‌تواند سال عبور از مرحله مطالبه‌گری به مرحله تحقق و تثبیت جایگاه قانونی فضاهای کار اشتراکی باشد . به شرط هم‌افزایی مؤثر میان دولت، بخش خصوصی و نهادهای واسطی همچون انجمن.

کمانگری، رئیس هیات مدیره انجمن درباره رویکرد امسال انجمن گفت: رویکرد ما در سال جدید، تقویت نقش تسهیل‌گری انجمن، مطالبه‌گری هدفمند و هم‌افزایی میان اعضاست. تلاش می‌کنیم به جای تمرکز صرف بر حمایت‌های دولتی، مسیرهای پایدار و خلاقانه‌تری برای توسعه فضاهای اشتراکی ترسیم کنیم.