فراموشی مرغ‌های بومی؛ چالش‌های حفاظت و احیا !
در حالی که مرغ‌های بومی کشور طی سال‌های گذشته با افزایش عملکرد ژنتیکی همراه بوده‌اند و نقشی مهمی در امنیت غذایی و پدافند غیرعامل دارند، مراکز نگهداری و اصلاح نژاد این پرندگان به‌دلیل فرسودگی زیرساخت‌ها، کمبود تجهیزات و مشکلات مدیریتی با محدودیت‌هایی در اجرای برنامه‌های توسعه‌ای مواجه شده‌اند؛ موضوعی که ضرورت تدوین و اجرای برنامه‌ای عملیاتی از سوی متولیان را دوچندان کرده است.
به گزارش پایگاه خبری توسعه برند به نقل از ایسنا، مرغ‌های بومی به لحاظ ژنتیکی از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار هستند و می‌توانند نقش پررنگی را در پدافند غیرعامل ایفا کنند. عملکرد مرغ‌های بومی در پی چند دهه تحقیق و توسعه در مراکز مربوطه، ۵۵ تا ۶۵ درصد به نسبت توده‌های اولیه افزایش داشته، اما برخی تصمیم‌گیری‌ها در سال‌های اخیر، مشکلات متعددی را برای مراکز نگهداری و اصلاح نژاد مرغ‌های بومی ایجاد کرده است و همین مسئله منجر به توقف توسعه و ارتقاء این پرندگان شده است.
بر اساس آخرین سرشماری کشاورزی در سال ۱۴۰۳ بیش از یک میلیون بهره‌بردار مرغ بومی در کشور وجود دارد. مرغ‌های بومی با نگهداری در سیستم‌های پرورش باز روستایی از طریق گردش در مزارع، مصرف ضایعات کشاورزی و پسماند سفره خانوارهای روستایی با کمترین هزینه نسبت به پرورش مرغ‌های صنعتی می‌توانند بخشی از پروتئین مورد نیاز جامعه شامل گوشت و تخم مرغ را تامین کنند. ارزش ژنتیکی مرغ‌های بومی بسیار بالا است و به عنوان ثروت ملی محسوب می‌شوند؛ همچنین این پرندگان نقش پررنگی در پدافند غیرعامل ایفا می‌کنند چراکه صنعت مرغداری در کشور به عنوان تامین‌کننده عمده گوشت مرغ و تخم مرغ به طور کامل وابسته به واردات مرغ اجداد است.
بر اساس آخرین آمار وزارت جهادکشاورزی در سال ۱۴۰۲ معادل ۲.۷ میلیون تن گوشت مرغ و ۱.۳ میلیون تن تخم مرغ در بستر صنعت مرغداری تولید شده است؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد مرغ لاین آرین به عنوان یک ظرفیت داخلی می‌تواند از توقف تولید گوشت مرغ، در صورت عدم امکان واردات مرغ اجداد گوشتی به کشور جلوگیری کند اما در صنعت مرغ تخمگذار ظرفیتی جز مرغ‌های بومی وجود ندارد و اگر به هر دلیلی از جمله جنگ، تحریم یا شیوع بیماری در کشورهای صادرکننده، امکان تامین مرغ اجداد تخمگذار وجود نداشته باشد بعد از چند ماه تولید تخم مرغ صنعتی در کشور متوقف خواهد شد. بنابراین مرغ‌های بومی با ظرفیت بالای تخمگذاری نقش پررنگی برای جلوگیری از توقف تولید تخم مرغ در کشور خواهند داشت.
بررسی تاریخچه مرغ‌های بومی نشان می‌دهد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان جهاد سازندگی با هدف محرومیت زدایی، اشتغال زایی در روستا و همچنین جلوگیری از انقراض این پرندگان در کشور طرح نگهداری و اصلاح نژاد مرغ‌های بومی را آغاز کرد. با گذشت چند دهه از آغاز این طرح در حال حاضر وزارت جهاد کشاورزی با داشتن ۶ مرکز نگهداری و اصلاح نژاد مرغ بومی مسئولیت این طرح را بر عهده دارد. که در حال حاضر این مراکز در استان‌های آذربایجان، فارس، یزد، اصفهان، مازندران و خراسان هستند.
فعالیت این مراکز در کشور ضمن حفظ بسیاری از ژن‌های موثر و اقتصادی مرغ‌های بومی در کشور زمینه توسعه و ارتقاء عملکرد آن‌ها را فراهم کرده است، در این راستا شعله قربانی – عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور – ضمن اشاره به ثبت ۶ نژاد مرغ بومی اصلاح شده دو منظوره در کشور گفت: این نژادهای اصلاح شده دو منظوره دارای ترکیب ژنتیکی پایدار و از شجره‌ای ۳۰ ساله برخوردارند، به طوریکه تولید گوشت و تخم‌مرغ این نژادهای اصلاح شده نسبت به توده‌های اولیه به طور میانگین ۵۵ تا ۶۵ درصد افزایش یافته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت ژنتیکی مرغ‌های بومی همچنان قابلیت بالایی برای ارتقاء عملکرد و توسعه را دارند، اما به علت وجود مشکلاتی در مراکز نگهداری و اصلاح نژاد مرغ بومی در سطح کشور از جمله فرسودگی تاسیسات و زیرساخت‌ها، قرار گرفتن مراکز در داخل شهرها به علت توسعه شهری طی چند دهه گذشته، عدم وجود تجهیزات بروز و کارآمد در مراکز، ضعف شدید نیروی انسانی و… امکان اجرای طرح‌های اصلاح نژادی گرفته شده است؛ از طرفی این مشکلات سطح امنیت زیستی مراکز نگهداری و اصلاح نژادی را به حداقل ممکن رسانده و احتمال نابودی این ذخایر ژنتیکی را افزایش داده است.
بر ای رفع این مشکلاتی که طی سالیان گذشته به وجود آمده، نیاز به برنامه‌ای منسجم و عملیاتی از سوی وزارت جهاد کشاورزی است و در این راستا معاونت تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی به عنوان مسئول طرح نگهداری و اصلاح نژاد مرغ‌های بومی در کشور وظیفه دارد ضمن پیگیری لازم برای حل مشکلات این مراکز، برنامه‌ای عملیاتی برای ارتقاء عملکرد و توسعه بازار مرغ‌های بومی تدوین و اجرا کند؛ در غیر این صورت ظرفیت بی نظیر مرغ‌های بومی با خطر جدی مواجه خواهند شد.
پایان
