صدای تار و پود هویت/ فرش کردستان در کشاکش چالش‌ها و امیدها
پایگاه خبری توسعه برند به نقل از ایسنا/کردستان صدای آرام و منظم کوبه‌های شانه بر پودهای تنیده شده بر دار قالی، موسیقی زندگی را می‌نوازد و انگشتان زمخت اما هنرمند زنی میانسال، نخ‌های رنگارنگ را با ظرافتی مثال‌زدنی به هم می‌پیچد و دار قالی ایستاده، گویی قامت استوار تاریخ را روایت می‌کند، تاریخی که نه در کتاب‌ها که در هر گره این فرش‌ها حک شده است.
فرش کردستان، نه صرفاً یک زیرانداز، بلکه روایتی بی‌کلام از رنج و شوق، صبر و خلاقیت و فرهنگی است که نسل‌به‌نسل از دل کوه‌ها و دشت‌های این دیار عبور کرده تا امروز، همچنان زنده و نفس‌گیر باقی بماند؛ نقش‌ها گاه الهام‌گرفته از طبیعت‌اند، گاه بازتابی از اسطوره‌ها و گاه آیینهای از ذهن پرنقش و نگار یک بافنده که به جای واژه، از گره و نخ بهره می‌گیرد.
با این همه، دنیای بیرون از نقش و نگارهای خیالی فرش کردستان، دنیای چندان مهربان نیست، مشکلاتی چون نبود بیمه پایدار برای بافندگان، دشواری در دسترسی به مواد اولیه مرغوب و از همه مهم‌تر، تحریم‌ها و محدودیت‌های صادراتی، بر قامت نحیف این هنر-صنعت سنگینی می‌کنند.
بسیاری از فرش‌ها نه در گالری‌های بین‌المللی، که در انبارها خاک می‌خورند و بیمه‌شدن بافنده‌ها همچنان در گرو حمایت‌های قانونی و اعتبارات دولتی است، گویی بافنده‌ای که تمام عمر خود را با قلاب و دار سپری کرده، هنوز از امنیت اجتماعی بی‌بهره مانده است.
در سوی دیگر ماجرا، ظرفیت بالقوه صادراتی فرش کردستان نیز مغفول مانده است، با وجود زیبایی و اصالت بی‌بدیل فرش‌های این خطه، نبود ساختار منسجم برای صادرات و همچنین مشکلات ناشی از تحریم‌ها باعث شده که بازارهای جهانی نتوانند آن‌طور که باید، از این هنر بهره‌مند شوند.
صادرات فرش، نه فقط یک معامله اقتصادی، بلکه انتقال فرهنگی عمیق است؛ انتقال روح و ذوق مردمانی که خاموش و بی‌ادعا، شکوهی جاودانه در پودهای نخ‌ریسی‌شده خلق می‌کنند، اکنون بیش از هر زمان دیگری، نیاز است که به فرش کردستان نه فقط به‌عنوان یک محصول، بلکه به‌مثابه یک میراث گرانبها نگریسته شود، میراثی که اگر حمایت نشود، در گردوغبار غفلت فراموش خواهد شد.
فرش کردستان، فراتر از یک کالای اقتصادی
معاون بازرگانی اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان کردستان با بیان اینکه فرش تنها یک کالای اقتصادی و معیشتی نیست، گفت: ما از دیدگاه فرهنگی به فرش نگاه می‌کنیم، زیرا فرش بخشی از هویت و شناسنامه مردم استان کردستان است و در واقع این هنر اصیل در بستر تاریخی و در بطن آداب و رسوم استان ما شکل گرفته است.
طە سمیعی در گفت‌وگو با پایگاه خبری توسعه برند به نقل از ایسنا اظهار کرد: فرش‌های دستبافت، از دیرباز مانند یک تابلو رویدادهای تاریخی، قصه‌ها و آیینهای مردم این خطه را به نسل‌های بعدی منتقل کرده‌اند؛ همچنین فردی که فرش می‌بافد احساسات، روحیات و فرهنگ خود را در تار و پود آن ترسیم می‌کند، بنابراین جنبه فرهنگی فرش به‌مراتب پررنگ‌تر از وجه اقتصادی آن است.
وی افزود: فرش کردستان در واقع زینت‌بخش بسیاری از موزه‌های داخلی و بین‌المللی است و این موضوع مایه افتخار و سربلندی ما است کە این گنجینه فرهنگی را باید حفظ کرد و گسترش داد.
بافندگان و دغدغه‌های بیمه، چشم‌انتظاری برای حمایت قانونی
این مقام مسئول ادامه داد: ما در حال حاضر نزدیک به ۹۰ هزار بافنده بالقوه در استان کردستان داریم که از این تعداد، حدود ۵۰ هزار نفر توسط ما شناسایی و برای آن‌ها کارت شناسایی صادر شده است که این بافندگان عمدتاً در منازل فعالیت دارند و در کنار آن‌ها حدود ۱۸۵ واحد تولیدی متمرکز و غیرمتمرکز نیز فعال هستند.
وی بیان کرد: در طول یک سال حدود ۱۶۰ تا ۱۸۰ هزار مترمربع فرش تولید می‌شود که میانگین تولید هر بافنده، حدود سه و نیم مترمربع در سال است.
سمیعی تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین مطالبات بافندگان، موضوع بیمه است؛ تاکنون حدود ۱۲ هزار نفر مشمول بیمه شده‌اند که از این تعداد، ۹ هزار نفر بافنده فرش دستباف هستند و مابقی در حوزه‌های دیگر صنایع‌دستی فعالند، لذا انتظار ما این است که تمامی بافندگان، تحت پوشش بیمه قرار گیرند که این موضوع نیاز به حمایت نمایندگان محترم مجلس دارد.
وی خاطرنشان کرد: پیش‌بینی ما این است که حداقل در دو سال آینده بتوانیم ۱۰ هزار نفر دیگر را تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دهیم که اگر از سال‌های گذشته این روند ادامه می‌یافت، تاکنون همه مشمول بیمه شده بودند.
رکود در بازار فرش دستباف؛ لزوم حمایت بانک‌ها و ارائه تسهیلات
معاون بازرگانی اداره صمت کردستان گفت: کاهش قدرت خرید خانواده‌ها باعث رکود در بازار فرش شده است، لذا ما معتقدیم که بانک‌ها و مؤسسات مالی استان کردستان باید نگاهی حمایتی به صنعت فرش دستباف داشته باشند، همچنین می‌توانند با ارائه تسهیلات بانکی با نرخ کارمزد پایین، به خانواده‌ها کمک کنند تا توان خرید فرش داشته باشند.
وی اضافه کرد: همچنین باید تسهیلات به‌صورت هدفمند در اختیار خانواده‌هایی قرار بگیرد که قصد خرید از تشکل‌های فرش‌بافی مجاز و دارای مجوز دارند.
تلاش برای ارتقاء دانش و مهارت: سرمایه‌گذاری در آموزش و پژوهش
سمیعی در خصوص اقدامات صورت گرفته در در زمینه آموزش و مهارت‌افزایی گفت: بیشتر اعتبارات ما در حوزه آموزش و پژوهش هزینه می‌شود و اداره کل کار مسئولیت اجرای برنامه‌های آموزشی برای مشاغل خاص را برعهده دارد؛ وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز از برگزاری دوره‌های آموزشی، نمایشگاه‌ها و برنامه‌های بازاریابی حمایت می‌کند.
وی بیان کرد: در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ نمایشگاه توانمندی‌های کشور در تهران برگزار شد که بیشتر به حوزه صادراتی اختصاص داشت و تشکل‌های صنفی فرش در این نمایشگاه‌ها حضوری فعال داشتند.
صادرات فرش در دوران تحریم؛ موانع و ضرورت ایجاد ساختار یکپارچه
معاون بازرگانی اداره صمت استان در خصوص وضعیت صادرات فرش استان کردستان افزود: متأسفانه فرش مانند نفت و گاز در فهرست کالاهایی قرار گرفته که تحریم شده‌اند؛ اما باز با این وجود تجار ما با روش‌های مختلف تلاش می‌کنند صادرات انجام دهند.
سمیعی اظهار کرد: مشکل اصلی ما نبود ساختار مدیریتی یکپارچه برای صادرات فرش است، تشکل‌های ما باید بتوانند مستقیم با بازار جهانی در ارتباط باشند.
وی ادامه داد: علاوه بر آن، منابع مالی استان اگر به سمت صنعت فرش هدایت شود، می‌تواند موجب رونق مجدد این صنعت شود؛ به‌ویژه در حوزه تأمین سرمایه در گردش برای خرید مواد اولیه مرغوب؛ به‌عنوان نمونه اخیراً پشم کردستان به کشورهای هند و نپال صادر شده است.
معاون بازرگانی اداره صمت به اقدامات صورت گرفته در زمینه نام‌گذاری و کدگذاری فرش دستباف کردستان اشارە کرد و افزود: کردستان نخستین استانی است که فرآیند نام‌گذاری و کدگذاری فرش را به‌صورت رسمی آغاز کرده است؛ همچنین، رشته کارشناسی فرش در دانشگاه کردستان(شعبه بیجار) راه‌اندازی شده که قدمی مهم در مسیر علمی‌سازی این هنر-صنعت است.
ضرورت راه‌اندازی هنرستان فرش، گامی در جهت حفظ و توسعه این هنر-صنعت
سمیعی در ادامه به وضعیت راه‌اندازی هنرستان فرش در کردستان پرداخت و گفت: متأسفانه تاکنون در این زمینه به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم، لذا این مسئله باید توسط دانشگاه علمی کاربردی و آموزش فنی‌وحرفه‌ای با جدیت بیشتری دنبال شود، البته بخشی از این بی‌توجهی ناشی از مشکلات بازار فروش فرش است و نه تولید آن، به همین دلیل همه دستگاه‌های دولتی باید این موضوع را به‌عنوان یک افتخار برای استان پیگیری کنند.
پایان
