ثبت نام ۶ میلیون نفر برای ۷۳ هزار خودرو در طرح ایرانخودرو!
قرعه کشی جدید ایران خودرو روز چهارشنبه ۱۶ مهر ماه با حضور بیش از ۶ میلیون متقاضی برگزار میشود. در این طرح فروش تنها ۷۳ هزار خودرو عرضه میشود و بدین ترتیب شانس برنده شدن هر نفر کمتر از ۱.۵ درصد برآورد میشود. این حجم تقاضا نسبت به تیر ماه امسال رشدی ۱۰برابری داشته که کارشناسان دلیل اصلی آن را حذف شرط افتتاح حساب و بلوکه شدن پول میدانند.
یکی از معیارهای اصلی متقاضیان، اختلاف میان قیمت کارخانه و بازار آزاد خودروها است. بررسیها نشان میدهد بیشترین تقاضا برای تارا دستی ثبت شده است؛ خودرویی که اختلاف قیمت آن بیش از ۲۴۰ میلیون تومان (۲۱ درصد) برآورد میشود. در مقابل، دنا اتومات با اختلاف ۱۴.۵ درصد کمترین جذابیت را برای خریداران داشته است.
قرعه کشی خودرو؛ تحقیر مشتریان و نمایش ناکارآمدی بازار
در حالی در بسیاری از کشورهای جهان فروش خودرو از مسیرهای متنوعی همچون نمایندگیهای رسمی، فروش آنلاین یا طرحهای لیزینگ انجام میشود و سازندگان با توجه به سلیقه، نیاز و توان مالی مشتریان اقدام به عرضه خودرو میکنند، که بازار خودرو در ایران همچنان با شرایطی غیررقابتی و انحصاری مواجه است. در بازارهای جهانی، خودروسازان با ارائه آپشنهای کاربردی و واقعی، تنوع در مدلها و احترام به انتخاب مشتریان، علاوه بر افزایش رضایت خریداران، رقابتی سالم را ایجاد میکنند که در نهایت هم به سود مشتریان است و هم به نفع خودروسازان.
با این حال، در ایران فرآیند فروش خودرو به جای بهره گیری از این الگوهای مرسوم، از طریق قرعه کشی یا لاتاری صورت میگیرد؛ روشی که به گفته کارشناسان، پدیدهای منسوخ و ناکارآمد به شمار میآید. این روش در شرایطی به کار گرفته میشود که بازار خودرو کشور به طور کامل در انحصار دو خودروساز بزرگ و چند مونتاژکار چینی قرار دارد، نظارت مؤثری بر کیفیت محصولات دیده نمیشود و بیشتر تولیدات با پلتفرمهای قدیمی، امکانات محدود و حتی انتخاب ناچیز در رنگ عرضه میشوند. بسیاری از مشتریان معتقدند در چنین شرایطی ناچارند خودروهایی را خریداری کنند که مطابق با خواست صاحبان کارخانه یا واسطه گران بازار است و نه سلیقه و نیاز واقعی آنها.
روش قرعه کشی، اما فراتر از ناکارآمدی اقتصادی، کرامت مردم را نیز زیر سوال میبرد. مردم مجبورند تحت شرایطی تحقیرآمیز، خودروهایی قدیمی و با کیفیت پایین را با قیمتهای نجومی و تحویل نامشخص و طولانی مدت خریداری کنند، در حالی که هیچ نقشی در تعیین شرایط ندارند. این شیوه، نه تنها انتخاب و حقوق مصرفکننده را نادیده میگیرد، بلکه با فروختن محصولات از رده خارج به صورت “منت گذاشتن” بر مردم، انسانیترین حق آنها—احترام و کرامت—را خدشهدار میکند.
کارشناسان صنعت خودرو تاکید میکنند که در حالی که قرعه کشی در بازارهای جهانی صرفا در موارد خاص، همچون عرضه مدلهای محدود و خاص برندهایی مانند پورشه یا تسلا اجرا میشود، اجرای آن برای خودروهای پرتیراژ و مصرفی که نه لوکس هستند و نه خاص، تنها به سود مافیای خودرو و شبکههای دلالی تمام شده و بار اصلی آن بر دوش مصرف کنندگان است.
به باور تحلیلگران، ممنوعیت واردات خودرو، انحصار دو خودروساز بزرگ و چند مونتاژکار چینی، سیاستهای قیمتی که باعث عدم تعادل در بازار میشود، کمبود عرضه نسبت به تقاضا و اختلاف قابل توجه میان قیمت کارخانه و بازار آزاد باعث شده است که قرعه کشی همچنان به عنوان یک راهکار موقت ادامه یابد.
با این حال، بسیاری از متخصصان بر این نکته تاکید دارند که حل ریشهای این بحران تنها از مسیر اصلاح ساختار تولید، آزادسازی واردات، بازنگری در سیاستهای قیمت گذاری و افزایش واقعی رقابت و شکستن انحصار امکان پذیر خواهد بود. همچنین ایجاد شفافیت، تقویت نظارت و باز شدن فضای رقابتی میتواند ضمن افزایش کیفیت و تنوع خودروها، به کاهش قیمتها و رضایت بیشتر مشتریان نیز منجر شود.
در شرایطی که بازار خودرو در ایران یکی از پرچالشترین بازارهای اقتصادی کشور به شمار میآید، انتظار میرود سیاست گذاران با اتخاذ تصمیمات بلندمدت و اصلاحی، زمینه را برای پایان دادن به این وضعیت غیرمتعارف فراهم کنند؛ در غیر این صورت، تداوم قرعه کشی و انحصار، تنها به پیچیدهتر شدن مشکلات و افزایش نارضایتی عمومی منجر خواهد شد.
